20.10.12

Կարկեմիշ

ՊԵՏՐՈՍ ՀԱՃԵԱՆ
 
Տարիներէ ի վեր կորսնցուցած եմ արեւելքը, այսինքն աշխարհի այն կողմը, ուրկէ ամէն առաւօտ, արեւը, կարմիր ու կլորակ, երկիր կը ժամանէ քունէն նոր արթնցողի դանդաղկոտութեամբ, բայց դասարան մտնող ժրաջան աշակերտուհիի մը պէս՝ նախ ամօթխած ու համեստ, այնուհետեւ սրատես ու փայլուն:
Կորսնցնելով արեւելքը, ես յաճախ կը շփոթեմ նաեւ իմ ուղղութիւնս եւ չեմ կրնար ճշդել դիրքս՝ մեծ քաղաքի մը փողոցներուն մէջ: Երբ կը յառաջանամ լայն պողոտայէ մը, կամ երբ կը կանգնիմ շքեղ հրապարակի մը մէջ, կը դիտեմ չորս բոլորս եւ կը տարակուսիմ՝ գիտնալու համար, թէ արդեօք դէպի ո՞ւր կ՛առաջնորդեն քայլերս, դէպի արեւմո՞ւտք թէ հիւսիս, դէպի հարա՞ւ թէ արեւելք: Ուրեմն՝ գտնելու համար ուղղութիւնս, երեւակայութեամբ կը նստիմ Կարկեմիշի մեր բարձրադիր եւ կապտորակ պատուհանին առջեւ ու կը նայիմ պարտիզպան Պետրոսի նշենիներուն ու ծիրանիներուն, պարտիզպան Օհաննէսի հաստաբուն թթենիներուն եւ անոնց ետին սփռուող ցորենի արտերուն, մինչեւ արծաթափայլ գետն ու բլուրներու շուրջպարը:
Պետրոսի եւ Օհաննէսի պարտէզները իրարմէ կը բաժնուին ծուռ ու մուռ արահետով մը, ուրկէ ամէն առտու, դեռ արեւը Կարկեմիշ չեկած ու կարծես ճի՛շդ այդ փոյթով եւ աճապարանքով, մսագործ Քերմօ սպանդանոց կ՛առաջնորդէ այն օր վաճառելիք իր մսացու կենդանիները՝ երկու տխրադէմ ոչխարներ եւ անհնազանդ ու սեւուկ այծ մը:
Ահա, այդ մոխրագոյն սպանդանոցին եւ ցորենի արտերուն ետեւէն, սողալով կ՛անցնի Եփրատը՝ մէկ կողը տուած լերկ բլուրներու շղթային, ուրկէ ամէն առտու անյապաղ, նոյն հեզութեամբ ու նազանքով, Կարկեմիշ կու գայ ազնուափայլ օրիորդ արեւը, կարմրորակ երեսով եւ անդիմադրելի պչրանքով: Ես, պատուհանիս ետեւէն, սիրավառ աչքերով կը նայիմ գեղուհիին, յետոյ թթենիներու եւ ծիրանիներու գագաթին սփռուող անոր լուսեղէն վարսերուն, եւ մէյ մըն ալ՝ մսագործ Քերմոյին, որ մարսելի միսի վերածուած ոչխարն ու այծը շալկած կը շտապէ գոց շուկայի իր խանութը:
Ամէն օր Կարկեմիշ գալով՝ կ՛երեւի նաեւ աշխարհ եկած կ՛ըլլայ արեւը:
Ու ես վերջապէս գտած կ՛ըլլա՛մ Արեւելքը, ո՛ւր ալ ըլլամ եւ աշխարհի ո՛ր մեծ քաղաքի պողոտաներուն մէջ կորսուած ըլլամ թէ շփոթահար կանգնած:
Արեւի գալէն առաջ, սակայն, չկարծէք, որ միշտ վարդագոյն ու ճերմակ ծաղիկներով պճնուած կ՛ըլլան պարտիզպան Պետրոսի ծիրանիներն ու նշենիները, ու ամէն օր անպայման պարտիզպան Օհաննէսի թթենիներու գագաթը կը փռուին իր լուսեղէն վարսերը: Կա՛մ ալ ես ամէն օր անպայման կը տեսնեմ մսագործ Քերմօն:
Ոչ:
Երբեմն, արեւը եկեղեցի առաջնորդուող նորահարսի մը նման օրօրուն քալուածքով աշխարհ կը մտնէ երեսը ծածկած քիչ թափանցիկ շղարշով, որուն սպիտակ ծալքերը քնքշօրէն կը փռուին մոխրագոյն սպանդանոցի, նոր ծլարձակող ցորեանի արտերու եւ Պետրոսի ու Օհաննէսի պարտէզներուն վրայ՝ հէքիաթի նմանող մշուշային պատկերի մը վերածելով Կարկեմիշի արեւելքը:
Այդպիսի օրերուն ինծի կը թուի, որ մսագործ Քերմօ աւելի խստօրէն կը վարուի իր հպատակներուն հետ, ո՞վ գիտէ, թերեւս մշուշի մէջ չկորսնցնելու համար սպանդանոց առաջնորդող ոլորուն ու բարակ արահետը:
Երբեմն, Քերմոյէն առաջ կա՛մ վերջ, բարձրաձայն քրքջալէն ու ճռուողելէն դէպի Կարկեմիշ կը շտապեն խումբ մը ֆելլահուհիներ՝ մէկը ետեւէն քաշելով բեռնաւորուած էշ մը, ուրիշ մը՝ գլխուն վրայ զարմանալի հաւասարակշռութեամբ անշարժացուցած մածունի կլոր ու փայտեայ ամանը, մէկ ուրիշը գրկին մէջ շալկած հնդկահաւ մը, եւ ուրիշներ՝ պանիր, հաւկիթ, սեր ու կարագ պարունակող իրենց տոպրակները: Անոնք կու գան իրենց բերքերը փոխանակելու Պալապան Արթինի չիթերուն կամ ոսկերիչ Թորոսի արծաթեայ խալխալներուն հետ: Եւ կա՛մ ալ ժամերով պպզելու Պէրպէր Ակոբի սափրատան առջեւ, դարման մը գտնելու իրենց մէջքի, վիզի, ծունկերու ցաւին եւ կամ մարմնի որեւէ մասին վրայ բացուած վէրքին համար: Պէրպէր Ակոբ՝ բժիշկի մը պէս խստադէմ եւ աչալուրջ, մէկ աչքը խուփ, սիկարէթը շրթունքին ձախ կողմէն կախուած, կը շօշափէ բոլորին ցաւոտ մարմնամասերը եւ պզտիկ շիշերու մէջ կը լեցնէ իր պատրաստած կանաչորակ մահլամները:
Շատ անգամ ալ, հակառակ այս բոլոր կենդանի շարժումներուն, հակառակ համատարած սպասումին, օրիորդ արեւը երբեք չի ներկայանար Պետրոսի ու Օհաննէսի պարտէզներուն: Ոչ ալ Կարկեմիշի ամէնէն բարձր շինութեան՝ երկարավիզ մինարէթին, մոռնալով որ մօտաւոր անցեալին, ամէն առտու իր առաջին համբոյրը կու տար անոր ճաղաւոր ու կանաչ գագաթին:
Այդպիսի օրերուն, երկնակամարէն Կարկեմիշի վրայ փռուած կ՛ըլլայ հաստ, անթափանցելի վերմակ մը, եւ պարտէզները, բլուրները, ճամբաներն ու արտերը ծածկուած կ՛ըլլան ճերմակ, փափուկ եւ պսպղուն գորգերով:
Արեւը կ՛երեւի փախուստ տուած կ՛ըլլայ այս անհիւրընկալ ու ցուրտ վերաբերումէն եւ ձանձրալի ու ծաւալուն սպիտակութենէն:
Իսկ ես նստած կ՛ըլլամ մեր կապտորակ պատուհանին առջեւ եւ կէս դառնութեամբ ու կէս հրճուանքով կը նայիմ ապակիներուն զարնուող ձիւնի փաթիլներուն, որոնք զանգի հնչումով դասարան շտապող աշակերտներուն պէս, խառն ի խուռն, աճապարանքով եւ անկարգ կ՛իջնեն ու կ՛իջնեն Կարկեմիշի մունջ ու թախծոտ երդիքներուն, թիթեղածածկ գոց շուկային եւ լերկ ու սարսռուն ծառերուն վրայ:
Ինչ ալ ըլլայ սակայն Կարկեմիշի վերաբերումը արեւին հանդէպ, ինչ եղանակով ու գոյներով ալ պատրաստուի դիմաւորելու անոր առաւօտեան գալուստը՝ ծլարձակուած ծիրանիներո՞վ թէ ձիւնածածկ երդիքներով, ես անվրէպ գիտեմ, որ ճի՜շդ իմ կապտորակ պատուհանիս դիմացէն, Պետրոսի եւ Օհաննէսի պարտէզներուն, սպանդանոցը եզերող ցորենի արտերուն, Եփրատի եւ իր կողակից բլուրներու գրկընդխառնումին վրայէն՝ ամէն օր, արեւը կու գայ Կարկեմիշ, ու այդ իր ժամանումով ալ կը մտնէ նաեւ աշխարհ, հոգ չէ թէ օր մը նարնջագոյն ու անդիմադրելի այտերով, ուրիշ օր մը՝ երեսը ծածկած թափանցիկ քօղով եւ ուրիշ օրեր՝ պարուրուած սպիտակ սաւաններու մէջ:
Այն ատեն ուրեմն, ես անվրէպ կրնամ հակիլ դէպի արեւելք, դէպի աշխարհի այն կողմը, զոր կորսնցուցած եմ տարիներէ ի վեր ու չեմ գտած՝ ո՛չ Պուէնոս Այրէսի մէջ եւ ոչ ալ որեւէ մեծ քաղաքի մարդակուլ պողոտաներուն վրայ:

«Կարկեմիշ» (Հալէպ, 2005, հատուած)

No comments:

Post a Comment