Սեքսից մինչեւ հաճոյքաճխտիկ, կամ ժամանակակից հայերէնի պատկերը

ԱՐՄԱՆ ԹԱԴՈՍԵԱՆ

Դիմագիրքին մէջ կատարուած այս գրառումը կը բխի միեւնոյն սկզբունքէն, որ աւելի քան հարիւրամեակէ մը կը շարունակէ պարբերաբար իր գլուխը ցցել հայ իրականութեան մէջ. այսինքն՝ «կուլտուրա» կամ «ֆիլոլոգիական» բառերը չեն կրնար հայերէն թարգմանուիլ «մշակոյթ» կամ «բանասիրական» բառերով (Վահան Տէրեան)։ Բնականաբար, ամէն տեսակ հայացում կարելի չէ ընդունիլ որպէս վերջին խօսք, եթէ տրամաբանութեան կամ ճաշակի դէմ կը գործէ (վկա՛յ՝ «երկարախմորակլորածակ»ի անփառունակ ճակատագիրը)։ Ոչ ալ կարելի է հայացնել ամէն ինչ անխտիր։ Բայց ասիկա չի նշանակեր, որ ամէն մէկ հայացում պէտք է մէկ կողմ նետել՝ որպէս թէ «տխմարագոյն համարժէք»։ Հեղինակը թերեւս պարտաւոր էր իր ութը տողնոց ներածականին մէջ գոնէ մաքսիմում բառին հայերէնը գործածել. կամ արդեօք «առաւելագոյնս» բառը նոյնպէս տխմարներու ստեղծո՞ւմն է։

Հեղինակին քով-քովի բերած բառերուն աղբիւրներուն ծանօթ չեն, նոյնիսկ՝ յիշեալ հայացումներէն մէկ քանիին երբեք չենք հանդիպած ցարդ։ Որպէս «զուարճանքին» մեր մասնակցութիւնը, այդ հայացումներուն կցած ենք (ընդգծումով) մեզի ծանօթ հայերէն ձեւերը, որոնց հանդիպած ենք մամուլի կամ հեղինակաւոր բառարաններու մէջ։ Երբեմն պարզապէս կցած ենք մեր դիտողութիւնները։ Երբ որեւէ բառ (ներառեալ հեղինակին մէջբերումը) մեզի ծանօթ չէ, բաց ձգած ենք։

ՎԱՐԴԱՆ ՄԱՏԹԷՈՍԵԱՆ

Ես համամիտ եմ բոլոր այն մարդկանց հետ, որ պէտք է հայատառ գրել, հնարաւորինս մաքուր ու գրական հայերէնով խօսել, բայց ներքոնշեալ հայերէնը, մեղմ ասած, չեմ ուզում ընդունել, որովհետեւ պարտադիր չի ամէն ինչ բառացի թարգմանել կամ ամբողջ աշխարհից տարբերուելու համար միջազգային բառերի տխմարագոյն համարժէքները ստեղծել... Թող նման բառերի հեղինակները ինձնից չվիրավորուեն, որովհետեւ ամէն դէպքում աշխատանք են կատարել, բայց հէնց իրենց նմանների պատճառով է, որ հայոց լեզուի շտեմարաններում բառեր կան, որոնց բացատրութիւնը մաքսիմում մի քանի հոգի գիտեն, որոնց պատճառով ցանկացած դիմորդի կարող են ցածր նշանակել եւ այլն... Դատէք ինքներդ`

ակումուլեատոր - ուժկուտակիչ / կուտակիչ
անեկդոտ - խնդուկ / մանրավէպ
բադմինտոն - փետրագնդակ / նոյնը (տե՛ս Հայկական Սովետական Հանրագիտարան)
բիգուդի - վարսափաթթուկ, մազագանգրիչ
բոյկոտ - նենգադուլ / եթէ «գործադուլ», «հացադուլ» եւ «դասադուլ» բառերը լրիւ քաղաքացիական իրաւունքով գործածուած են ղարաբաղեան շարժումի օրերուն, «նենգադուլ» բառը «տխմարագոյն համարժէք» չի կրնար նկատուիլ։
բուլդոգ - ցլաշուն
դալտոնիզմ - գունակուրութիւն / ունինք «հաւկուրութիւն» գործածական բառը՝ աչքի հիւանդութիւն, որ կ՚արգիլէ լաւ տեսնել մութին մէջ (տե՛ս Աղայեանի բառարանը), ուրեմն «գունակուրութիւն»ը «տխմարագոյն համարժէք» չէ։
դեբիւտ - առաջնելոյթ
դելիկատես - նրբախորտիկ
դիզայն - գեղատեսք / ձեւաւորում
սուպերմարկետ - գերխանութ / հանրախանութ
դիսոնանս - անհամահունչութիւն / այլաձայնոյթ
դեպրեսիա - ընկճախտ / նոյնը
էյֆորիա - բերկրաթմբիր
էքսպրեսիոնիզմ - արտայայտչապաշտութիւն / նոյնը
իմպրովիզացիա - յանկարծաստեղծում / յեղաստեղծում
լեքսիկոն - բառամթերք // նոյնը
կասկադ - սանդղաջրվէժ / ջրվէժ
միրաժ - օդատեսիլք / կրկներեւոյթ
նարգիլէ - ջրամորճ / եթէ «ծխամորճ»ը գործածական բառը կայ, ուրեմն «ջրամորճ»ը «տխմարագոյն համարժէք» չի կրնար նկատուիլ։
պարոդիա - ծաղրանմանակում / տե՛ս «Անգլերէն-հայերէն, հայերէն-անգլերէն բառարան» («Արեգ» հրատ., 2009)
սենսացիա - ցնցադէպ
դագաղ-ննջատուփ/ (՞ «դագաղ» բառը հայերէն է)
սեքս -հաճոյքաճխտիկ / սիրաբանութիւն, սիրուըտուք
ամուսնական պարտականութիւն - պարտադրաճխտիկ / ՞՞՞
էրոտիկ-տարփալից / տռփալից

Որոշ բառեր գուցէ այդքան սարսափելի չեն, բայց որ ժողովրդականութիւն չեն վայելում ու չեն վայելի, դրանում համոզուած եմ: 

Յ.Գ. Եթէ նմանատիպ բառեր կան, որոնք իմ ցուցակում չկան, կարող էք մասնակցել զուարճանքին։

blognews.am, Փետրուար 6, 2013