Մարդկային Իրաւանց Եւրոպական Դատարանը կ՚արդարացնէ ժխտող մը

Թուրքիոյ Բա­նուո­րական Կու­սակցու­թեան ընդհա­նուր քար­տուղար, ծա­նօթ ազ­գայնա­մոլ եւ ժխտող Տո­ղու Փէ­րին­չէք 2005ին ժխտողական արտայայտութիւններ ունեցած էր Զուիցե­րիոյ մէջ, ուր Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թիւնը պաշ­տօ­նապէս ճանչցուած է եւ ժխտումն ալ պատ­ժե­լի արարք է: Որ­պէս հե­տեւանք, զուիցե­րական ար­դա­րադա­տու­թիւնը 2007ին զայն դատապարտած էր 90 օր բան­տարկու­թեան: Պա­տիժը կրե­լէ խու­սա­փած ըլ­լա­լուն պատճառով ալ, Փէրին­չէք իւ­րա­քան­չիւր օրուան հա­մար 100 զուիցե­րական ֆրան­քի հա­շուով՝ ընդհա­նուր 9 հա­զար զուիցե­րական ֆրանք տու­գանքի դա­տապար­տուած էր:

Են­թա­կան 2008ին դի­մած էր Մարդկա­յին Իրա­ւանց Եւ­րո­պական Դատարան (ՄԻԵԴ), այն առարկութեամբ որ զուիցե­րական դա­տարա­նը ոտ­նա­կոխած էր Դատարանի՝ արտայայտութեան ազա­տու­թեան վե­րաբե­րող յօ­դուա­ծը: Դա­տարա­նը այս մա­սին Դեկտեմբեր 17ին ար­ձա­կած իր վճի­ռով, Փէ­րին­չէ­քի բո­ղոքը կ՚ըն­դունի ու կ՚ար­դա­րաց­նէ զայն:
Թուրք մա­մու­լը, որ բնա­կանա­բար գո­հու­նա­կու­թեամբ կու տայ լու­րը, կ՚ընդգծէ թէ այս վճի­ռը նաեւ յա­տուկ կա­րեւո­րու­թիւն ու­նի մի­ջազ­գա­յին ատեանի մը կող­մէ «Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան» մա­սին առա­ջինը հան­դի­սանա­լու իր հան­գա­մանքով:
Այս վճիռը կրնայ խիստ բացասական հետեւանքներ ունենալ նաեւ Ֆրանսայի կառավարութենէն ակնկալուող ժխտողականութեան պատժելիութեան օրինագիծին ճակատագրին վրայ: Արդարեւ, վճիռին մէջ ըսուած է. «1915ին եւ յաջորդող տարիներուն՝ Հայաստանի մէջ գործուած բարբարոսութիւնները ցեղասպանութիւն որակելու ժխտումը պատժելու անհրաժեշտութիւնը չէ ապացուցուած»: Հետաքրքրական է նկատել, թէ դէպքերու վայրը յիշատակուած է որպէս «Հայաստան», ինչ որ թերեւս կրնայ իրաւական այլ ճամբաներ բանալ Հայ Դատի պաշտպաններուն առջեւ:

Դատարանը գլխաւորապէս հիմնուած է արտայայտութեան ազատութեան սկզբունքին վրայ: ՄԻԵԴ-ը իր վճիռին մէջ այս մասին կ՚ըսէ. «Դատարանը կը յիշեցնէ, որ զգայուն եւ դժգոհութիւն պատճառելու հակամէտ հարցերու շուրջ բացէ ի բաց ու ազատօրէն վիճարկելու իրաւունքը արտայայտութեան ազատութեան հիմնական բաղադրիչներէն է, եւ թէ ան կը զանազանէ ժողովրդավար, հանդուրժող եւ բազմակարծիք ընկերութիւն մը՝ ամբողջատիրական եւ բռնատիրական վարչակարգէ մը»:
Գալով «ցեղասպանութիւն» եզրին, Դատարանին համար ան «սեղմ գիծերու մէջ բնութագրուած իրաւական ըմբռնում մըն է, որու փաստը բերելը դժուար է»: Դատարանին կարծիքով, Փէրինչէք երբեք չէ հերքած ջարդերը եւ տարագրութիւնները, եւ երբեք արհամարհական արտայայտութիւն չէ ունեցած դէպքերու զոհերուն նկատմամբ: Դատաւորները նաեւ յատուկ փութկոտութիւն ցուցաբերած են պատմական այլ դէպքերու ժխտումը Ողջակիզումի ժխտումին հետ չշփոթելու: Արդարեւ, ըսուած է. «Այդ դատավարութիւններուն [խօսքը Շոայի մասին է] դիմողները ժխտած էին երբեմն շատ շօշափելի պատմական դէպքեր, ինչպէս օրինակ, կազի սենեակներու գոյութիւնը: Կը ժխտէին նացիական վարչակարգին կողմէ գործուած ոճիրներ, որոնք իրաւաբանական յստակ հիմք ունէին» եւ որոնք «յստակօրէն հաստատուած էին միջազգային օրէնսդրութեան կողմէ»:
Զուիցերիա երեք ամսուան պայմանաժամ ունի բողոքելու համար այս վճիռին դէմ:
Թրքական Aydinlik թերթին մէջ լոյս տեսած իր յայտարարութեան մէջ Տողու Փէրինչէք նշած է, թէ բոլոր խնդիրներու լուծման բարձրագոյն կէտը դատական համակարգն է, եւ Հայկական Հարցը այդ համակարգին մէջ լուծում ստացած ըլլալով՝ կը մնայ միայն զայն կիրարկել։ «Երբ կ՚ուզէինք դիմել ՄԻԵԴ-ին, թրքական իշխանութիւնները եւ ընդդիմութեան կարեւոր դէմքերը փորձեցին մեզ տարհամոզել որպէսզի չդիմենք այդ քայլին՝ պատճառաբանելով, որ ատիկա կրնայ յաւելեալ հարցեր ստեղծել Թուրքիոյ համար։ Բայց մենք խօսք տուինք մեր ազգին, որ Հայկական Հարցը պիտի լուծենք։ Այլեւս Թուրքիոյ համար Հայկական Հարց չկայ, ան լուծուեցաւ”,- ըսած է Տողու Փէրինչէք՝ շեշտելով, թէ Հայկական Հարցը լուծուած է ճիշդ ռազմավարութեամբ, ճիշդ քաղաքականութեամբ, ճիշդ պայքարով եւ ազգի հզօրութեամբ։

«Նոր Յառաջ», Դեկտեմբեր 19 եւ 21, 2013