Հարցազրոյց Հայաստանի Ազգային Ժողովի Հայ Ազգային Կոնգրէսի (ՀԱԿ) խմբակցութեան երեսփոխան Նիկոլ Փաշինեանի հետ

«Հա­յաս­տա­նին անհրա­ժեշտ է նոր ընդդի­մադիր օրա­կարգ, նոր ընդդի­մադիր առաջ­նորդու­թիւն, նոր՝ ինստի­տու­ցիոնալ ընդդի­մու­թիւն»

«ՆՅ» - Ձեր կար­ծի­քով Հա­յաս­տա­նի ընդդի­մու­թիւնը ան­կա՞խ է։

Նիկոլ Փաշինեան - Ես «Քա­ղաքա­ցիական պայ­մա­նագիր» միա­ւոր­ման կա­ռավար­ման խորհրդի ան­դամ եմ, ու մենք կար­ծում ենք, որ Հա­յաս­տա­նին անհրա­ժեշտ է նոր ընդդիմադիր օրա­կարգ, նոր ընդդի­մադիր առաջ­նորդու­թիւն, նոր` ինստի­տու­ցիոնալ ընդդի­մու­թիւն: Սա նշա­նակում է, որ հա­մարում ենք, որ Հա­յաս­տա­նում չկայ այդպի­սի ընդդի­մու­թիւն: Եթէ լի­նէր, մենք ուղղա­կի կ՚աջակ­ցէինք նրան, կը միանա­յինք նրան եւ ոչ թէ կը փոր­ձէինք ստեղ­ծել նո­րը: Հա­յաս­տա­նում կան ընդդի­մադիր կու­սակցու­թիւններ, ընդդիմադիր խմբեր եւ ան­հատներ, բայց կառու­ցուած­քա­յին, ինստի­տու­ցիոնալ ընդդիմութիւն գո­յու­թիւն չու­նի: Մեր խնդի­րը այդպի­սի ընդդի­մու­թեան ձե­ւաւո­րումն է: Ինչ վե­րաբեր­ւում է ընդդի­մու­թիւն ար­տա­յայ­տութեանն ընդհան­րա­պէս, Հա­յաս­տա­նում հի­մա այն աւե­լի ու աւե­լի քիչ է օգ­տա­գործւում: Այն սկսել է փո­խարի­նուել «ոչ իշ­խա­նու­թիւն» հաս­կա­ցու­թեամբ: Խօս­քը մաս­նա­ւորա­պէս, ոչ իշ­խա­նական երրեակի մա­սին է: Երրեակի դո­մինանտ ու­ժը` ԲՀԿ-ն, իրեն ընդդի­մու­թիւն չի հա­մարում, բայց ղե­կավա­րում է ընդդիմադիր հռչա­կուած քա­ղաքա­կան պրո­ցէս` ըստ էու­թեան մի­ջան­կեալ դիրք գրա­ւելով իշ­խա­նու­թեան եւ ընդդի­մու­թեան մի­ջեւ: Ոմանք կարծում են, որ դա ոչ թէ մի­ջան­կեալ դիրք է, այլ կա­մուրջ, կապ, կա­պուա­ծու­թիւն: Եւ այս տե­սակէ­տը գո­յու­թեան իրա­ւունք ու­նի:

«ՆՅ» - Սերժ Սարգսեանը պաշ­տօ­նանկ ընե­լու ձեր վեր­ջին նա­խաձեռ­նութեան չմասնակցե­լու գծով երրեակին տուած պատ­ճա­ռաբա­նու­թիւննե­րէն դա­տելով՝ կը հասկնանք, որ ոչինչ կարելի է ընել։ Ի՞նչ է ձեր կար­ծի­քը։

Ն.Փ. - Որե­ւէ բան անե­լու հա­մար, հար­կա­ւոր է ու­նե­նալ դա անե­լու անհրա­ժեշտ գոր­ծիք: Իշ­խա­նափո­խու­թիւն անե­լու գոր­ծի­քը ինստի­տու­ցիոնալ ընդդի­մու­թիւնն է, ինչն էլ մենք փոր­ձում ենք ստեղ­ծել: Երբ կ՚ու­նե­նանք ինստի­տու­ցիոնալ ընդդի­մու­թիւն, կ՚իրա­կանաց­նենք նաեւ փո­փոխու­թիւններ, այդ թւում` իշ­խա­նու­թեան փո­փոխու­թիւն: Ու քա­նի դեռ չու­նենք ինստի­տու­ցիոնալ ընդդի­մու­թիւն, առաջ­նա­յին հարց է դառ­նում դրա ստեղ­ծումը, ձե­ւաւո­րու­մը:

«ՆՅ» - Ինչպէ՞ս կա­րելի է դար­մա­նել իրավի­ճակը։

Ն.Փ. - Ինստի­տու­ցիոնալ ընդ­դի­մու­թեան չգո­յու­թիւնն է, որ իշ­խա­նու­թեանը թոյլ է տա­լիս ան­վերջ պա­հել իշ­խա­նու­թիւնը եւ ինստի­տու­ցիոնալ ընդդի­մու­թիւնն է, որ կը կա­րողա­նայ իրա­կանաց­նել իշ­խա­նափո­խու­թիւն: Թոյլ տուէք պար­զա­բանել, թէ ինչ նկա­տի ու­նեմ ինստի­տու­ցիոնալ ընդդի­մու­թիւն ասե­լով: Դա բնո­րոշ­ւում է երեք առանցքա­յին կէ­տով.

Առա­ջին. ինստի­տու­ցիոնալ ընդ­դի­մու­թիւնը պէտք է ու­նե­նայ Հա­յաս­տա­նի ապա­գայի յստակ ծրա­գիր, թէ իշ­խա­նու­թեան հաս­նե­լու պա­րագա­յում ի՞նչն է ին­քը Հա­յաս­տա­նում փո­խելու եւ ի՞նչպէս:

Երկրորդ. պէտք է ու­նե­նայ քա­ղաքա­կան ըն­դարձակ թիմ եւ ձե­ւաւո­րի ստուերա­յին կա­ռավա­րու­թիւն, որի կազ­մը կը ներ­կա­յացուի հան­րութեանը:

Եւ եր­րորդը. ինստի­տու­ցիոնալ ընդդի­մու­թիւնը պէտք է կա­րողա­նայ Հա­յաս­տա­նում գո­յու­թիւն ու­նե­ցող բո­լոր` 1988 ընտրա­կան տե­ղամա­սերում ապա­հովել առ­նուազն երեք վստա­հուած անձ` ընտրա­կան պրո­ցէսը վե­րահսկե­լու հա­մար:

Այս ամէ­նը ու­նե­նալով` պի­տի մաս­նակցի խորհրդա­րանա­կան եւ նա­խագա­հական ընտրու­թիւննե­րին եւ յաղ­թի: Ես գի­տեմ, որ շա­տերն են թե­րահա­ւատ ընտրա­կան պրո­ցէսի նկատ­մամբ: Բայց հա­ւաս­տիաց­նում եմ, Հա­յաս­տա­նում եր­բեք չի եղել ընդդի­մու­թիւն, որ ապա­հոված լի­նէր վե­րը թուար­կած երեք կէ­տերը: Եթէ ապա­հովէր, կը յաղ­թէր ընտրու­թիւննե­րում, որ­քան էլ իշ­խա­նու­թիւննե­րը կեղ­ծա­րար են: Եթէ չկա­րողա­նար ընտրու­թիւննե­րի պաշ­տօ­նական ար­դիւնքնե­րով յաղ­թա­նակ ապա­հովել, թաւ­շեայ յե­ղափո­խու­թեամբ իշ­խա­նու­թիւնը կը հե­ռաց­նէր հաս­տատ:

«ՆՅ» - Ի՞նչպէս կ՚երե­ւակա­յէք Հա­յաս­տա­նը տաս­նա­մեակ մը ետք։

Ն.Փ. - «Քա­ղաքա­ցիական պայ­մա­նագիր» միաւոր­ման ծրագ­րում գրուած է, որ Հա­յաս­տա­նի բնակ­չութիւ­նը յառա­ջիկայ քսան տա­րինե­րին պէտք է կրկնա­պատ­կուի: Եւ այս կրկնա­պատկման կա­րեւո­րագոյն գոր­ծի­քը սփիւռքա­հայե­րի զան­գուածա­յին վե­րադարձն է Հա­յաս­տան, որ մենք անուանում ենք Մեծ հայ­րե­նադար­ձութիւն: Բայց հաս­կա­նում ենք, որ սա տե­ղի չի ու­նե­նայ, քա­նի դեռ Հա­յաս­տա­նում տե­ղի չեն ու­նե­ցել քա­ղաքա­կան փո­փոխու­թիւններ, քա­նի դեռ չի հաս­տա­տուել ան­կախ դա­տական հա­մակարգ, քա­նի դեռ չեն վե­րացուել մո­նոպո­լիանե­րը, չի փո­խուել մթնո­լոր­տը մեր երկրում: Մեր ամ­բողջ քա­ղաքա­կան գոր­ծունէու­թիւնը նուիրուած է այս հար­ցե­րը լու­ծե­լուն, իսկ այդ հար­ցե­րը պի­տի լու­ծենք յա­նուն մէկ նպա­տակի, յա­նուն Մեծ հայ­րե­նադար­ձութեան: Հայ ժո­ղովուրդը Հա­յաս­տան պե­տու­թիւնը ստեղ­ծել է երկրագնդի վրայ իր տու­նը, իր հաս­ցէն ու­նե­նալու հա­մար: Եւ մենք կար­ծում ենք, որ Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պետու­թեան գոր­ծա­ռոյ­թը հա­յու­թեան մարդկա­յին, տնտե­սական, գիտական, մշա­կու­թա­յին, ֆի­նան­սա­կան նե­րու­ժը Հա­յաս­տա­նի տա­րած­քում կենտրո­նաց­նելն ու այդ նե­րու­ժի անվտան­գութիւնն ու բնա­կանոն զար­գա­ցումն ապա­հովելն է: Իմ գոր­ծունէու­թիւնն ամ­բողջու­թեամբ նուիրուած է այս գոր­ծա­ռոյ­թի իրա­կանաց­մա­նը:

«ՆՅ» - Լե­ւոն Տէր-Պետ­րո­սեան հա­մակեր­պած ըլլալ կը թուի ԵՏՄ-ին։ Ի՞նչ կը մտա­ծէք այդ մա­սին։

Ն.Փ. - Այո, Պ. Տէր-Պետ­րո­սեա­նը այս առի­թով բազ­միցս ար­տա­յայ­տուել է, նա ԵՏՄ-ին Հա­յաս­տա­նի ան­դա­մակ­ցե­լը հա­մարել է անշրջե­լի: Կար­ծում եմ՝ Հա­յաս­տա­նի բո­լոր ժա­մանակ­նե­րի իշ­խա­նու­թիւններն այսպէս են մտա­ծում, նաեւ այն պատ­ճա­ռով, որ նրանք կա­թիլ-կա­թիլ զի­ջել են Հա­յաս­տա­նի ան­կա­խու­թիւնը, եւ մարդկանց կանգնեց­րել պե­տակա­նու­թեան մսխման փաս­տի առաջ: Ինքս ԱԺ-ում դէմ եմ քուէար­կել ԵՏՄ-ին Հա­յաս­տա­նի ան­դա­մակ­ցութեանը, եւ ասել եմ, որ դա Հա­յաս­տա­նը մե­կու­սացնե­լու ծրա­գիր է: Ադրբե­ջանն ու Թուրքիան Հա­յաս­տա­նը մե­կու­սացրել են արե­ւել­քից եւ արեւ­մուտքից, ԵՏՄ-ն Հա­յաս­տա­նը մե­կու­սացնե­լու է հիւ­սի­սից եւ հա­րաւից, խո­չըն­դո­տելով մեր ռազ­մա­վարա­կան կա­պերի ամ­րապնդմա­նը Իրա­նի եւ Վրաս­տա­նի հետ: Ինձ հա­մար մեր ինքնիշ­խա­նու­թեան ամ­րապնդման կա­րեւո­րագոյն գոր­ծօնն այն է, որ Հա­յաս­տա­նը կա­րողա­նայ տա­րան­ցիկ ճա­նապարհ դառ­նալ իրա­նական գա­զի հա­մար: Մեր հա­րեւան Իրա­նը, յի­շեց­նեմ, բնա­կան գա­զի պա­շար­նե­րով աշ­խարհում երկրորդ եր­կիրն է` Ռու­սաստա­նից յե­տոյ: Իրա­նի շուրջ մթնո­լոր­տը փոխ­ւում է եւ կար­ծում եմ մօտ ապա­գայում իրա­նական գա­զը հո­սելու է դէ­պի Արեւ­մուտք: Հա­յաս­տա­նի խնդի­րը այդ տա­րանցման հիմ­նա­կան ճա­նապարհ դառ­նալն է, իսկ ԵՏՄ-ին ան­դա­մակ­ցե­լու պայ­մա­նագի­րը մի հսկայ խո­չըն­դոտ է դրա հա­մար:

«ՆՅ» - ՀՅԴ-ն Սփիւռքի մէջ կ՚ըսէ թէ ին­ք ընդդի­մադիր է։ Այդպէ՞ս է իրա­կանու­թիւնը Հա­յաս­տա­նի մէջ։

Ն.Փ. - Հ. Յ. Դաշ­նակցու­թիւնը 1998 թուակա­նից յե­տոյ գրե­թէ մշտա­պէս սերտ հա­մագոր­ծակցու­թեան մէջ է իշ­խա­նու­թեան հետ: Հի­մա էլ ՀՅԴ-ի եւ իշ­խա­նու­թեան դիր­քո­րոշումնե­րը մեր­ձե­ցել են սահ­մա­նադ­րա­կան փո­փոխու­թիւն­ներ անե­լու` Սերժ Սարգսեանի մտադ­րութեան շնոր­հիւ: ՀՅԴ-ն կա­ռավար­ման խորհրդա­րանա­կան հա­մակար­գի կողմնա­կից է, եւ քա­նի որ Սերժ Սարգսեանը յայ­տա­րարում է, թէ պատ­րաստ է այդ բո­վան­դա­կու­թեամբ սահ­մա­նադ­րա­կան փո­փոխու­թիւններ անել, ՀՅԴ-ն լիովին աջակ­ցում է այդ գոր­ծընթա­ցին:

«ՆՅ» - Ի՞նչ է ձեր կար­­ծի­­­քը հայ-թրքա­­կան ար­ձա­նագ­րութիւննե­րուն մա­սին։

Ն.Փ. - Ինչպէս գի­տէք, ԱԺ-ին եմ ներ­կա­յաց­րել Սերժ Սարգսեանին պաշ­տօ­նանկ անե­լու որոշ­ման նա­խագիծ: Այդ նա­խագ­ծում հայ-թուրքա­կան ար­ձա­նագ­րութիւննե­րի կէ­տերից մէ­կը Սարգսեանին պաշ­տօ­նանկ անե­լու կա­րեւո­րագոյն հիմք է: Խօս­քը հայ եւ թուրք պատ­մա­բան­նե­րի տխրահռչակ յանձնա­ժողով ստեղ­ծե­լու դրոյ­թի մա­սին է: Իմ հե­ղինա­կած նա­խագ­ծում հիմ­նա­ւոր­ւում է, որ դա պե­տական դա­ւաճա­նու­թիւն է:

«ՆՅ» - Ըստ ձե­զի, ի՞նչ է Սփիւռքի դե­­րը Հա­­յաս­­տա­­­նի նկատ­մամբ։ Ի՞նչ պէտք է ընէր որ չը­­րաւ եւ հի­­մա ի՞նչ պէտք է ընէ։

Ն.Փ. - Իմ հա­մոզ­մամբ Սփիւռքը պէտք է աջակ­ցի ինստի­տու­ցիոնալ ընդդի­մու­թեան ձե­ւաւոր­մա­նը: Պէտք է նախ` իր ին­տե­լեկ­տուալ նե­րու­ժով օգ­նի Հա­յաս­տա­նի ապա­գայի ծրագ­րի, նա­խագ­ծի ձե­ւակերպմա­նը: Սփիւռքում կան բազ­մա­թիւ մաս­նա­գէտ­ներ, ով­քեր պէտք է մաս­նակցեն այս աշ­խա­տան­քին եւ ներգրա­ւուեն ստուերա­յին, ապա եւ իրա­կան կա­ռավա­րու­թեան մէջ: Ես կար­ծում եմ, որ ապա­գայ կա­ռավա­րու­թիւնը պէտք է հա­ւասա­րապէս կազ­մուած լի­նի կի­սով չափ հա­յաս­տանցի, կի­սով չափ` սփիւռքա­հայ գոր­ծիչնե­րից: Եւ յե­տոյ` Սփիւռքում պէտք է դի­տոր­դա­կան խմբեր ձե­ւաւո­րուեն ընտրա­կան պրո­ցէս­նե­րը Հա­յաս­տա­նում վե­րահսկե­լու հա­մար: Մի քա­նի հա­զար սփիւռքա­հայ դի­տորդ պէտք է ընտրու­թիւննե­րի ժա­մանակ գայ Հա­յաս­տան եւ վե­րահսկի ընտրա­կան պրո­ցէսը: Եթէ այս պայ­մաննե­րում ընտրու­թիւննե­րին մաս­նակցի իմ նշած ինստի­տու­ցիոնալ ընդդի­մու­թիւնը, հա­մոզուած եղէք` իշ­խա­նափո­խու­թիւնը կը դառ­նայ ան­խուսա­փելի:

«ՆՅ» - Ի՞նչ է տագ­նա­պէն դուրս գա­­լու ձեր պատկերացուցած ռազ­­մա­­­վարու­­թիւնը։

Ն.Փ. - Ինստի­տու­ցիոնալ ընդդի­մու­թիւն: Այ­սինքն, նախ` ապա­գայ Հա­յաս­տա­նի նա­խագիծ, ծրա­գիր, որը հաս­կա­նալի լի­նի շար­քա­յին մար­դու հա­մար: Երկրոր­դը` ապա­գայ կա­ռավա­րու­թեան անուանա­կան ցան­կի ձե­ւաւո­րում. կա­րեւոր է, որ հան­րութիւ­նը տե­ղեակ լի­նի, թէ կոնկրէտ ով­քեր են ստանձնե­լու Հա­յաս­տա­նի կա­ռավա­րու­մը իշ­խա­նու­թեան փո­փոխու­թիւնից յե­տոյ: Եր­րորդ` քա­ղաքա­կան-կու­սակցա­կան կա­ռոյց, որ մաս­նա­ճիւ­ղեր կ՚ու­նե­նայ Հա­յաս­տա­նի բո­լոր մար­զե­րում, բո­լոր բնա­կավայ­րե­րում եւ կը կա­րողա­նայ բո­լոր ընտրա­կան տե­ղամա­սերի հա­մար ձե­ւաւո­րել վստա­հուած ան­ձանց չորս հո­գանոց խմբեր: Եւ վեր­ջա­պէս չոր­րորդ` վեց հա­զար հո­գանոց դի­տոր­դա­կան առա­քելու­թիւն` Սփիւռքից, որ ընտրու­թիւննե­րի օրը կը գայ Հա­յաս­տան` նկա­րահա­նող, լու­սանկա­րահա­նող սար­քե­րով, եւ բո­լոր տե­ղամա­սերում կը վե­րահսկի ընտրա­կան գոր­ծընթա­ցը: Այս չորս կէ­տերը ու­նե­նալուն պէս մենք կը յաղ­թենք ընտրու­թիւննե­րում եւ կ՚իրա­կանաց­նենք քա­ղաքա­կիրթ իշ­խա­նափո­խութիւն:

«Նոր Յառաջ», Դեկտեմբեր 23, 2014