Վերագաղութացման դէմ պայքար

ԺԻՐԱՅՐ ՉՈԼԱՔԵԱՆ 

Մարտ 1ին Փարիզի «Անա­քօ» տա­փանա­ւուն վրայ տե­ղի ու­նե­ցաւ դա­սախօ­սու­թիւն-վիճար­կում մը, «Հայկական վե­րած­նունդ» շարժման տեղական մասնաճիւղին կազմակերպութեամբ։ Այս առի­թով հրա­ւիրուած էր Հիմ­նա­դիր Խորհրդա­րանի ղե­կավար ան­դամ Գա­րեգին Չու­գասզեան, որ մեկ­նա­բանեց շար­ժումին հե­տապնդած նպա­տակ­նե­րը։ Օրուան նիւթն էր՝ «100ամեակի սե­մին Հա­յաս­տա­նի ներ­քին ու ար­տա­քին քա­ղաքա­կան մար­տահրա­ւէր­նե­րը եւ հա­մակար­գա­յին փո­փոխու­թեան անհրա­ժեշ­տութիւ­նը»։
Ստո­րեւ՝ դա­սախօ­սին հետ «Նոր Յառաջ»ի ու­նե­ցած հար­ցազրոյ­ցը։

«Նոր Յա­ռաջ» - Բնա­կանա­բար մեր այ­սօ­րուան զրոյ­ցին մեկ­նա­կէտը պի­տի ըլ­լայ Բերձորի իրա­դար­ձութիւննե­րը։ Սա­կայն թե­րեւս լաւ պի­տի ըլ­լար, որ քիչ մը խօ­սէինք Նախախորհրդա­րանի մա­սին, որ դէ­պի Հիմ­նա­դիր Խորհրդա­րան ան­ցումա­յին շրջան մը կը թե­ւակո­խէ։ Այս քայ­լը ի՞նչ նպա­տակ կը հե­տապնդէ։

Գա­րեգին Չու­գասզեան - Նա­խա­խորհրդա­րանը իր գոր­ծունէու­թիւնը սկսաւ 2012ի վերջերուն։ Անոր յա­ջոր­դող եր­կու տա­րինե­րու (2013-2014) ըն­թացքին մենք նախապատրաստա­կան, տե­սական, վեր­լուծա­կան աշ­խա­տանք կը տա­նէինք, միաժամանակ ժո­ղովուրդը իրա­զեկ դարձնե­լով մեր գոր­ծունէու­թեան։ Այդ ժա­մանակ մշակեցինք ռազ­մա­վարա­կան հա­յեցա­կարգ, ընդգրկե­լով զա­նազան ոլորտներ՝ ըն­կե­րային-տնտե­սական, ռազ­մա­քաղա­քական, ար­տա­քին յա­րաբե­րու­թիւններ եւայլն։ Այս բո­լորը կատարեցինք նաեւ հան­րա­յին քննար­կումնե­րու ճամ­բով՝ ներգրա­ւելով Սփիւռքի մասնագէտ­ներ։ Մենք ար­դէն նա­խատե­սած էինք այս բո­լորէն ետք Հիմ­նա­դիր Խորհրդարանի կա­յացու­մը։ Այդ ու­ղին մեր «ճամ­բու քար­տէ­ս»ով գծած էինք։ Հե­տեւա­բար 2015 Յու­նուարէն սկսեալ մենք իբ­րեւ Հիմ­նա­դիր Խորհրդա­րան կը շա­րու­նա­կենք մեր գործունէու­թիւնը։ Այս ըն­թացքին մեր կազ­մը թար­մա­ցաւ եւ այդ հեր­թա­փոխու­թիւնը հետեւեալ ձե­ւով կա­տարուեցաւ.- Եթէ նա­խապէս մեր ան­դամնե­րը իրենք զի­րենք կը ներկա­յաց­նէին, ապա այս հանգրուանին իւ­րա­քան­չիւրը պէտք է լիազօ­րուած ըլ­լայ նուազա­գոյ­նը 200 քա­ղաքա­ցինե­րու կող­մէ։ Այս պա­րագա­յին են­թա­կան ներկայացուցչական հան­գա­մանք կ՚ու­նե­նայ։

Հիմ­նա­դիր Խորհրդա­րանը Հա­յաս­տա­նի մէջ նախ պի­տի գոր­ծէ իբ­րեւ ստուերա­յին իշխանու­թիւն եւ ապա՝ որ­պէս ան­ցումա­յին շրջա­նի կա­ռավա­րող մար­մին, մին­չեւ որ վարչա­կար­գը հե­ռանայ եւ կազ­մա­կեր­պուին ար­տա­կարգ ընտրու­թիւններ։

«ՆՅ» - Հե­տաքրքրա­կան է ձեր նշած իւ­րա­քան­չիւր ան­դա­մի ներ­կա­յացուցչա­կան հանգաման­քը։ Ներ­կա­յիս քա­նի՞ ան­դամ այդ լիազօ­րու­թիւնը ու­նի։

Գ.Չ. - Մենք ու­նինք 40 ան­դամներ, որոնցմէ իւ­րա­քան­չիւրը - ինչպէս ըսի ար­դէն - լիազօրուած է 200 քա­ղաքա­ցինե­րու կող­մէ։ Սա­կայն անոնց թի­ւը կրնայ 65ի բարձրա­նալ, նկա­տի ու­նե­նալով որ այ­սօր նման կարելիու­թեան պայ­մաննե­րը ստեղ­ծուած են եւ մենք կ՚ապ­րինք արագ փո­փոխու­թիւննե­րու ժա­մանա­կաշրջան մը։

«ՆՅ» - Ին­չո՞ւ յատ­կա­պէս 65 թի­ւը։

Գ.Չ. - Մեր նպա­տակն է այ­սօ­րուան Խորհրդա­րանին մէջ Շար­ժումին մշա­կած տա­սը ուղղու­թիւննե­րէն իւ­րա­քան­չիւրին մէջ ներգրա­ւուած երեսփոխաններ ու­նե­նալ։ Աւե­լին, ամէն մէկ յանձնա­ժողո­վին մէջ պէտք է 5-6 երեսփոխան ներգրա­ւուի։ Հե­տեւա­բար տակաւին կա­րելի է մեր թի­ւը աւելցնել՝ «ինքնա-առա­ջադ­րուող» ան­դամնե­րով։

«ՆՅ» - Պայ­մա՞ն է որ իրենք զի­րենք առա­ջադ­րող ան­ձե­րը յա­տուկ մաս­նա­գիտու­թիւն ունենան։

Գ.Չ. - Այո՛, որո­շակի ընտրա­կան չա­փանիշ­ներ ու­նինք եւ մեր ընտրա­կան յանձնա­ժողո­վը քննար­կած է այդ հար­ցը ու կարգ մը ան­ձեր մեր­ժուած են՝ ընտրա­կան պայ­մաննե­րը լրացու­ցած չըլ­լա­լով։

«ՆՅ» - Կրնա­յի՞ք ամ­փոփ գի­ծերու մէջ ներ­կա­յաց­նել թէ ի՛նչ կը նշա­նակէ Հիմ­նա­դիր Խորհրդա­րան։

Գ.Չ. - Մենք հե­տեւե­լով Ֆրան­սա­յի օրի­նակին - որ ու­նե­ցաւ քա­նի մը հան­րա­պետու­թիւններ - ստեղ­ծե­ցինք Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պետու­թեան ար­մա­տական վե­րաձե­ւաւոր­ման հա­մար հիմ­նուած խորհրդա­րան մը որ յե­տագա­յին պի­տի ստեղ­ծէ նա­խորդնե­րէն տար­բեր նոր որա­կի պե­տու­թիւն մը։

«ՆՅ» - Որո՞նք են ներ­կա­յի Հան­րա­պետու­թեան եւ ստեղ­ծուելիք նոր պե­տու­թեան տարբերու­թիւննե­րը։

Գ.Չ. - Ան­կա­խու­թե­նէն շուրջ 25 տա­րիներ ետք ներ­կա­յի Հան­րա­պետու­թիւնը կը ներկայացնէ գա­ղու­թա­յին ինքնիշ­խան վար­չա­կազմ մը (մա­նաւանդ Սեպ­տեմբեր 3ի որոշու­մէն ետք)։ Այս գծով օրի­նակ մը բե­րելով ան­մի­ջապէս ըսեմ, թէ Գիւմրիի ողբերգութենէն ետք ժո­ղովուրդը նոյ­նիսկ սուգ յայ­տա­րարե­լու իրա­ւունքէն զրկուեցաւ։ Միւս կող­մէ Հայաստան կը ղե­կավա­րուի աւա­տապետա­կան կար­գե­րով եւ ու­նի կեղծ պետական կառոյց մը։ Մեր առ­ջեւ այ­սօր ծա­ռացած է նաեւ ժո­ղովրդա­վարա­կան համակար­գի ստեղծման հար­ցը։ Միւս կող­մէ ու­նինք նաեւ տնտե­սական առու­մով հարստու­թեան ներդաշնակ բաշխման խնդի­րը, որու կի­րարկման պա­րագա­յին կը բարձրա­նայ ժողովուրդի կեն­սա­մակար­դա­կը։

Աշ­խարհա­քաղա­քական կեդ­րոննե­րու հետ ար­տա­քին յա­րաբե­րու­թիւննե­րը - մեր կարծիքով - պէտք է ըլ­լան ա­ւելի հա­ւասա­րակշռուած։ Պէտք է նաեւ ամ­րապնդուի այսպէս ըսած՝ փրօ-հայ­կա­կան ինքնիշ­խա­նու­թիւնը։ Այլ խօս­քով պէտք է հաս­տա­տուին հայակեդրոն պե­տական կար­գեր։

«ՆՅ» - Այ­սօ­րուան օրէնսդրու­թիւնը ձե­ւով մը արեւմտեան օրէնքնե­րու ըն­դօ­րինա­կումն է եւ որե­ւէ փո­փոխու­թիւն խոր­քին մէջ մեծ ազ­դե­ցու­թիւն պի­տի չու­նե­նայ ընդհա­նուր օրինագի­ծերու կի­րարկման գծով…։

Գ.Չ. - Պարզ օրի­նակ մը բե­րեմ. Խորհրդա­յին Միու­թեան փլու­զումէն ետք հռչա­կուած անկա­խու­թեան շրջա­նին ծայր առաւ առանց նա­խագի­ծի պե­տական կառուցում, որու ընթացքին պե­տական հարստու­թիւնը ոչ թէ օգ­տա­գոր­ծուեցաւ շի­նարա­րու­թեան հա­մար, այլ թա­լանուեցաւ։ Քա­նի որ նա­խագիծ չու­նէինք հե­տեւա­բար վե­րահսկո­ղու­թիւն ալ չէր ըլլար եւ ոչ մէ­կը հա­շիւ կը ներ­կա­յաց­նէր օրուան վար­չա­խումբին։ Մենք անցնող երեք տարինե­րու ըն­թացքին փոր­ձած ենք այդ ուղղու­թեամբ ծրագ­րել նոր որա­կի պե­տու­թեան նա­խագի­ծը՝ իր ռազ­մա­վարա­կան ու­րուագ­ծով։ Այս պատ­ճա­ռով ալ ան­ցումա­յին շրջա­նին մենք կա­րիքը պի­տի ու­նե­նանք նոր սահ­մա­նադ­րութեան։

«ՆՅ» - Աջ թէ ձախ զա­նազան կու­սակցու­թիւննե­րու կամ գա­ղափա­րական թե­քումնե­րու դաշ­տին մէջ ո՞ւր կը տե­ղադ­րուի ձեր ծրագ­րած նոր որա­կի պե­տու­թեան վար­չա­ձեւը։

Գ.Չ. - Իմ կար­ծի­քով Հա­յաս­տա­նի մէջ մին­չեւ օրս գոր­ծող քա­ղաքա­կանու­թիւնը գաղափարակա­նու­թե­նէ զուրկ պա­ճու­ճանք եղած է եւ ըն­կե­րային ար­դա­րու­թեան, ժողովրդա­վարա­կան զար­գացման գծով պե­տական լծակ­նե­րը մե­նաշ­նորհուած ըլ­լա­լով, երկրի մէջ - ըստ էու­թեան - գա­ղափա­րական պայ­քար տե­ղի չէ ու­նե­ցած։ Մենք կ՚ու­զենք ժողովրդա­վարա­կան օրէնքնե­րու վրայ հիմ­նուած պե­տական կարգ ստեղ­ծել, սա­կայն այսօր առաջ­նա­հեր­թութիւ­նը կը տրուի մեր գո­յու­թե­նական հար­ցին, որով­հե­տեւ մենք Արցա­խի, Հա­յաս­տա­նի եւ ընդհան­րա­պէս ինքնիշ­խա­նու­թեան կո­րուստի կեն­սա­կան խնդրին առ­ջեւ կը գտնուինք, եթէ շտապ մի­ջոց­նե­րու չդի­մենք, կրնանք այդ բուռ մը հողն ալ կորսնցնել։ Ապա­հովե­լով ինքնիշ­խա­նու­թիւնը պէտք է հա­ւասա­րակշռուած յարաբերութիւններ ստեղ­ծել տա­րածաշրջա­նին մէջ, որ­պէսզի տնտե­սական եւ ռազ­մա­քաղա­քական ապա­հովութիւ­նը երաշ­խա­ւորուի։ Այս բո­լորին զու­գա­հեռ պէտք է վերաշխուժաց­նել քաղաքա­կան դաշ­տը։ Իսկ ար­տակարգ ընտրու­թե­նէն ետք ար­դէն ժողովուրդը ինք կը տնօ­րինէ իր ճա­կատա­գիրը եւ կ՚որո­շէ թէ ո՛ր ու­ժին կը վստա­հի իշխանու­թիւնը։ Հե­տեւա­բար ներ­կայ հանգրուանին մենք նախ պէտք է ձեր­բա­զատինք այն փտախ­տէն որ ար­մատ նե­տած է կա­մազուրկ եւ ապազ­գա­յին վեր­նա­խաւի շար­քե­րուն մէջ։ Այ­նուհե­տեւ - ինչպէս ըսի - պէտք է նոր Սահ­մա­նադ­րութիւն մշա­կել, նկա­տի ու­նե­նալով որ գո­յու­թիւն ու­նե­ցածը պար­զա­պէս փաս­տա­թուղթ մըն է եւ չի յար­գուիր սա­կաւա­պետ վերնա­խաւին կող­մէ, ու­րեմն անհրա­ժեշտ են սահ­մա­նադ­րա­կան փո­փոխու­թիւննե­րը։ Ի միջի այ­լոց այս մա­սին մեր պատ­կե­րացումնե­րը ամ­փո­փած ենք շուրջ 150 էջե­րէ բաղկացած մեր տա­սը ուղղու­թիւննե­րուն մէջ, ուր բա­ցի վե­րոն­շեալ կէ­տերէն ընդգրկուած են նաեւ Հա­յաս­տան-Սփիւռք յա­րաբե­րու­թիւննե­րը, բնա­պահ­ու­թիւնը, եւայլն։ Ան­շուշտ մենք մեր պատ­կե­րացումնե­րը պի­տի չփաթ­թենք ժո­ղովուրդի վզին, այլ երկխօ­սու­թեան ճամ­բով պի­տի մշա­կենք նոր Սահ­մա­նադ­րութիւ­նը։

«ՆՅ» - Ինչ կը վե­րաբե­րի վեր­ջին իրա­դար­ձութիւննե­րուն եւ Բեր­ձո­րի բռնարարքնե­րուն, շա­տեր այն հա­մոզու­մը ու­նին որ Ար­ցախ եր­թա­լը սխալ քայլ մըն էր եւ կա­րելի էր ուղղուիլ դէ­պի Հա­յաս­տա­նի այլ վայ­րե­րը…։ Ձեր կար­ծի­քով այս հա­մոզու­մը ար­դա­րացի՞ էր։

Գ.Չ. - Նախ ըսեմ թէ մենք յա­ճախ կ՚այ­ցե­լենք Հա­յաս­տա­նի զա­նազան մար­զե­րը եւ ցարդ չորս-հինգ շրջան­ներ «կառ­քե­րով-երթ» կա­տարած ենք։ Հե­տեւա­բար այս «գոր­ծո­ղու­թեան» փոր­ձա­ռու­թիւնը ու­նինք եւ մինչ այդ - միշտ կար­գա­պահ ըլ­լա­լով - որե­ւէ դի­մադ­րութեան չէինք հան­դի­պած։ Իսկ Ար­ցա­խը տար­բե­րել Հա­յաս­տա­նի մնա­ցեալ մար­զե­րէն մենք ճիշդ չենք հա­մարեր, որով­հե­տեւ բա­ցի Ար­ցա­խէն, Հան­րա­պետու­թեան սահ­մաններն ալ թշնամիի թի­րախ ըլ­լա­լու վտան­գի տակ կը գտնուին։ Իսկ եթէ պե­տու­թեան կող­մէ պատերազ­մա­կան իրա­վիճակ չէ յայ­տա­րարուած այն ատեն մենք ազատ ենք մեր ու­զած վայ­րը երթ ու դարձ ընե­լու։

«ՆՅ» - Ո՞րն է այս «եր­թե­րու» բուն նպա­տակը։

Գ.Չ. - 2013 Սեպ­տեմբեր 3էն սկսեալ երբ Հա­յաս­տա­նի Եւ­րա­սիական Միու­թեան միանա­լու մա­սին յայ­տա­րարուեցաւ, իբ­րեւ փաստ ներ­կա­յացուեցաւ՝ Հան­րա­պետու­թեան ապահովութեան երաշխաւորման հար­ցը։ Բնա­կանա­բար մենք հա­մաձայն չէինք այդ քայլին, ըսե­լով թէ փո­թոր­կած ծո­վուն մէջ կա­րելի չէ խա­րիսխ նե­տել, քա­նի որ չես գի­տեր թէ ո՞ւրկէ հա­րուած պի­տի ստա­նաս։ Անցնող եր­կու տա­րինե­րը ապա­ցու­ցե­ցին թէ մենք իրա­ւացի էինք, որով­հե­տեւ մաս­նա­ւորա­բար Ար­ցա­խի ինքնիշ­խա­նու­թեան նախ­կին գոյավի­ճակը (statu quo) սկսաւ խարխլիլ։ Այս մա­սին մենք ժո­ղովուրդը տե­ղեակ պա­հած էինք եւ ար­դէն նա­խատե­սած էինք սոյն Միու­թեան միանա­լու տնտե­սական եւ ռազ­մա­քաղա­քական ոչ-նպաս­տա­ւոր հե­տեւանքնե­րը։ Այ­սօր մենք կա­րիքը ու­նինք ար­մա­տական փո­փոխու­թիւննե­րու՝ ներ­քին եւ ար­տա­քին ճա­կատ­նե­րու վրայ։ Առ այդ մեր եր­թե­րու ընթացքին ժո­ղովուրդին հետ ուղղա­կի շփման մէջ մտնելով իրա­կանու­թիւննե­րը կը բա­ցայայ­տէինք, թէ ի՞նչ կը նշա­նակէ մեր «100ամեակը առանց վար­չա­կար­գի» կար­գա­խօսը։

Իսկ ինչ կը վե­րաբե­րի յատ­կա­պէս դէ­պի Ար­ցախ մեր եր­թին, կ՚ու­զէի նշել հե­տեւեալը.-

Ըստ թու­րա­նական նոր պատ­կե­րացումնե­րու (Նա­զար­պա­յեւի յայ­տա­րարու­թիւն) Ար­ցա­խը պէտք է տա­րան­ջա­տուի Հա­յաս­տա­նէն եւ Հա­յաս­տա­նի սահ­մաննե­րը պէտք չէ ընդգրկեն Ար­ցա­խը։ Ըստ մե­զի այդ պատ­կե­րացումնե­րը վտան­գա­ւոր են, նկա­տի ու­նե­նալով որ Արցա­խի տա­րան­ջա­տու­մը եր­կի­րը կը վե­րածէ առեւ­տուրի առար­կա­յի ու «կ՚ապա­հովէ» հայ­կա­կան զօր­քե­րու եւ ի վեր­ջոյ բնակ­չութեան Ար­ցա­խէն հե­ռացու­մը։ Միւս կող­մէ իրանական սահ­մա­նի Մեղ­րի-Հո­րաթիզ հա­տուա­ծը հայ­կա­կան ու­ժե­րու վե­րահսկո­ղու­թենէն դուրս ել­լե­լէ ետք հա­րաւէն ար­տա­քին աշ­խարհի հետ մեր կա­պը կը սահմանափակուի Մեղ­րիի մի­ջան­ցքով, որ նոյնպէս կարճ ժա­մանա­կի ըն­թացքին մեր ձեռ­քէն կ՚եր­թայ, ինչ որ ռազ­մա­վարա­կան մեծ վտանգ կը ներ­կա­յաց­նէ։ Ահա­ւասիկ դէ­պի Արցախ մեր եր­թի բուն նպա­տակը։ Մենք կ՚ու­զէինք վե­րոն­շեալ հար­ցե­րը քննար­կել ժողովուրդին հետ։ Եթէ յի­շէք, Ղա­րաբա­ղեան շարժման սկիզ­բի օրե­րուն կը խօ­սուէր միացման մա­սին, որ յե­տագա­յին մոռ­ցուեցաւ։ Իսկ այ­սօր փաս­տօ­րէն բարձրա­ձայն կ՚ըսուի թէ մենք եր­կու ժո­ղովուրդ ենք ու եր­կու պե­տու­թիւն եւ ՄԱԿ-ի մէջ պէտք է եր­կու «աթոռ» գրա­ւենք…։ Այսպէ­սով, կը փոր­ձեն վերստին գրել Ար­ցա­խի ազա­տագ­րութեան պատմութիւ­նը եւ զրկել այդ պայ­քա­րին մէջ դե­րակա­տար անձնա­ւորու­թիւննե­րը՝ իրենց ար­ժա­նի տե­ղը ու­նե­նալու հան­գա­ման­քէն։ Աւե­լի՛ն, վեր­ջիննե­րուս նկատ­մամբ ատե­լու­թիւն կը հրահ­րուի։ Իսկ մեր պե­տական դէմքերու վեր­ջին քայ­լը պի­տի ըլ­լայ ար­տա­քին զօր­քեր հրա­ւիրել Ար­ցախ…։

«ՆՅ» - Ու­րեմն, կը հա­ւատաք, որ կը ծրագ­րուի Հայ­կա­կան բա­նակի Ար­ցա­խէն հեռացումը…։

Գ.Չ. - Այո՛ այդպէս է։ Բայց նաեւ կ՚ու­զէի ըսել, թէ այ­սօր Հա­յաս­տան աւե­լի մօտ է Ղազախստա­նին քան Ար­ցա­խին, իսկ նա­խագահ Նա­զար­պա­յեւ կը հան­դի­սանայ այսպէս կո­չուած «թրքա­խօս եր­կիրնե­րու» գոր­ծակցու­թեան առաջ­նորդը։

Ար­դեօք բնա­կա՞ն է նման երե­ւոյթ մը։ Անցնող 25 տա­րինե­րու ըն­թացքին Ար­ցախ հանդիսացած է այն սո­սին­ձը որ միաւո­րած է ամ­բողջ հայ ժո­ղովուրդը։ Ճիշդ ատոր հա­մար էր, որ Բեր­ձո­րի բռնարարքնե­րը բո­ղոքի մեծ ալիք բարձրա­ցու­ցին։ Մենք փաս­տեր ու­նինք որոնց հի­ման վրայ կա­րելի է ըսել, թէ եղա­ծը դա­ւադ­րութիւն մըն էր։

Գի­տէք, ցարդ մե­զի կ՚ըսէին թէ Հա­յաս­տա­նի եւ Ար­ցա­խի սահ­մաննե­րը բաց են եւ որե­ւէ արգելք չկայ ազատ եր­թուդար­ձի հա­մար։ Սա­կայն պար­զուեցաւ թէ ոչ միայն սահ­մա­նին վրայ հաս­տա­տուած են մաք­սա­կէտեր, այ­լեւ Հա­յաս­տա­նի եւ Ար­ցա­խի մի­ջեւ «չի­նական» պատ մը կը կա­ռու­ցուի, որու հե­տեւան­քով կը շա­հար­կուի Հան­րա­պետու­թեան պետականու­թեան հար­ցը։

«ՆՅ» - Իսկ Բեր­ձո­րի բռնարարքնե­րը Հա­յաս­տա­նի սահ­մա­նէն դուրս գոր­ծուեցան…։

Գ.Չ. - Ան­մի­ջապէս ըսեմ, թէ այ­սօր նոյ­նիսկ Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պետու­թեան սահ­մաննե­րը յստակ չեն, քա­նի որ խորհրդա­յին սահ­մաններն են, որոնք որ­պէս հիմք ըն­դունուած են։

«ՆՅ» - Ձե­զի մօ­տեցող ոս­տի­կանը ո՞ր սահ­մա­նէն ներ­կա­յացաւ։

Գ.Չ. - Ար­ցա­խի սահ­մա­նէն, որ­պէս Ար­ցա­խի ոս­տի­կանա­կան ուժ։ Հե­տեւա­բար Ար­ցա­խի ոստի­կանու­թիւնն էր, որ ար­գի­լեց մեր եր­թը։ Բայց այս վեր­ջի­նը առան­ձին չէր եւ իր կող­քին ոս­տի­կանա­կան հա­գուստնե­րով մար­դիկ կա­յին, որոնք - յե­տագա­յին պար­զուեցաւ - թէ քրէական յան­ցա­գործներ էին, որոնք յատ­կա­պէս Շու­շիի բան­տէն ազատ ար­ձա­կուած եւ հոն բե­րուած էին։

«ՆՅ» - Դուք դա­տա-իրա­ւական գետ­նի վրայ որե­ւէ քայ­լի դի­մա՞ծ էք։

Գ.Չ. - Յայտնեմ, թէ մամ­լոյ հա­ղոր­դագրու­թիւննե­րը կամ հի­ւան­դա­նոցին մէջ յայտնուած մար­դիկ ար­դէն պե­տու­թեան հա­մար բա­ւարար փաս­տեր են՝ քրէական գործ յա­րու­ցե­լու հա­մար։ Եթէ պե­տու­թիւնը մէկ ամ­սուան ըն­թացքին դէպ­քին կա­պակ­ցութեամբ քննու­թիւն չի բա­նար, ար­դէն ցոյց կու տայ իր ի՛նչ ըլ­լա­լը եւ մեր բո­ղոքը տեղ հաս­նե­լու որե­ւէ երաշխիք չունի։ Այդ պատ­ճա­ռով ալ դա­տարան չենք դի­մած։ Սա­կայն մեր այս քայ­լը ինքնին քա­ղաքա­կան նշա­նակու­թիւն ու­նի, թէ ինչպէս պե­տու­թիւն մը շու­կա­յէն կարկանդակ գող­ցո­ղը կը ձեր­բա­կալէ, սա­կայն ան­դին 160 հո­գիի նկատ­մամբ գործադրուած եւ նկա­րահա­նուած յան­ցա­գոր­ծութիւ­նը աչ­քա­թող կ՚ընէ։ Ու­րեմն մենք այ­լեւս որե­ւէ սպա­սելիք չու­նինք այդպի­սի իրա­ւական հա­մակար­գէն։

Միւս կող­մէ, այս ուղղու­թեամբ Ար­ցա­խի մէջ ոս­տի­կանա­կան հե­տաքննու­թիւն կը կատարուի եւ մօտ օրէն ար­դիւնքը ի յայտ կու գայ։

«ՆՅ» - Ձեր դէ­պի Ար­ցախ եր­թը կար­ծէք քա­ջալե­րեց Դաշ­նակցու­թիւնը, որով­հե­տեւ ինք ալ հա­զար հո­գինոց ար­շաւ կազ­մա­կեր­պեց…։

Գ.Չ. - Կ՚են­թադրեմ թէ ար­շա­ւը պէտք է դրուի քա­ղաքա­կան հար­թութեան վրայ եւ ոչ թէ այցե­լու­թեան, կեր ու խու­մի եւ լաւ ժա­մանակ ան­ցը­նելու հա­մար Ար­ցախ եր­թալու։ Իմ կարծի­քով ՀՅԴ-ի քայ­լը քա­ղաքա­կան դա­տար­կա­բանու­թիւն էր։

«ՆՅ» - Բայց վեր­ջին հա­շուով Հա­յաս­տա­նի իշ­խող վար­չա­խումբին մա­սին Հիմ­նա­դիր Խորհրդա­րանի ախ­տա­ճանա­չումնե­րը կը հա­մապատասխանեն ընդդի­մադիր կու­սակ-

ցու­թիւննե­րուն եւ նոյ­նիսկ որոշ չա­փով ՀՅԴ-ի գնա­հատումնե­րուն։

Գ.Չ. - Մեր մօ­տեցումնե­րը հա­մակար­գուած եւ վառ ձե­ւով ար­տա­յայ­տուած են եւ մենք չենք գոհանար Երե­ւանի մէջ կո­չեր ընե­լով։ Մեր կար­ծի­քով Ար­ցա­խի բնակ­չութիւ­նը եւս պէտք է ներգրա­ւուի հա­մահայ­կա­կան քա­ղաքա­կան կեանքին մէջ։ Ահա հո՛ս է մեր եւ միւսնե­րուն տար­բե­րու­թիւնը։ Կա­րելի չէ աչք գո­ցել երբ Ար­ցա­խի ապա­հովու­թիւնը վտան­գուած է։

«ՆՅ» - Ար­ցախցի­ները ու­նի՞ն հայ­կա­կան քա­ղաքա­ցիական յա­տուկ կար­գա­վիճակ։

Գ.Չ. - Գի­տէք, Ար­ցախցի­ները ու­նին հա­յաս­տա­նեան անձնագ­րեր, բայց ամ­բողջու­թեամբ չեն օգ­տուիր Հա­յաս­տա­նի քա­ղաքա­ցիական իրա­ւունքնե­րէն։ Օրի­նակի հա­մար, անոնք չեն կրնար ընտրու­թիւննե­րուն մաս­նակցիլ։

«ՆՅ» - Ե՞րբ ծնունդ առած է «100ամեակը առանց վար­չա­կար­գի» կար­գա­խօսը։

Գ.Չ. - Այդ կար­գա­խօսը հրա­պարա­կուե­ցաւ ան­ցեալ Մայիսին։ Ըստ մե­զի, 100ամեակը եւ Ապ­րիլ 24ի խոր­հուրդը ոչ միայն ցա­ւի եւ մի­լիոնա­ւոր ժո­ղովուրդի կորստեան ոգե­կոչումն է, այ­լեւ աղէ­տի օրե­րուն Հա­յերու դի­մադ­րու­թեան ոգե­կոչումն է։ Ատի­կա Հա­յաս­տա­նի մէջ կը բա­ցակա­յի եւ տա­րելի­ցի արա­րողու­թիւննե­րը կը թե­քին դէ­պի ցաւն ու կո­րուստը, իսկ ար­դա­րու­թեան նկատ­մամբ մեր պա­հան­ջա­տիրու­թիւնը կար­ծէք մոռ­ցուած է։ Խօս­քը կը վերաբե­րի ան­շուշտ ներ­քին անար­դա­րու­թիւննե­րուն նկատ­մամբ պա­հան­ջա­տիրու­թեան։ Ասի­կա ար­դէն ար­ժա­նապա­տւու­թեան հարց է։ Մեր կար­ծի­քով, Ապ­րիլ 24ին թէ՛ պէտք է ոգե­կոչել նա­հատակ­նե­րու յի­շատա­կը, թէ՛ մի­ջազ­գա­յին ատեան­նե­րէն պա­հան­ջել մեր իրաւունքնե­րու վե­րականգնու­մը եւ թէ խօ­սիլ ներ­քին անար­դար կար­գե­րուն մա­սին, վերնա­խաւի կե­ղեքումնե­րուն մա­սին։ Յի­շենք Հա­յաս­տա­նի մէջ Ցե­ղաս­պա­նու­թեան 50ամեակին առի­թով կազ­մա­կեր­պուած ցոյ­ցե­րը, որոնք պայ­քա­րի ոգիի ծնունդ էին եւ ժողովուրդը առա­ջին ան­գամ ըլ­լա­լով ազ­գա­յին հար­ցեր ար­ծարծեց։ Ատոր հա­մար ալ փաս­տօ­րէն 50ամեակը թէ՛ Հա­յաս­տա­նի եւ թէ Սփիւռքի մէջ վե­րել­քի սկիզբ հան­դի­սացաւ։ Այդ նոյն վե­րել­քի հի­ման վրայ յե­տագա­յին ծնունդ առաւ Ար­ցա­խի ազ­գա­յին-ազատագրական շար­ժումը։ Այ­սօր երբ մենք ազ­գո­վին նա­հան­ջի մէջ ենք, 100ամեակը լաւագոյն առիթն է այդ նա­հան­ջը դադ­րեցնե­լու հա­մար, որ­պէսզի ժո­ղովուրդը անդրադառնայ թէ ձա­խորդ ու­ղիէն վե­րադար­ձի պա­հը հա­սած է։

«ՆՅ» - Ընդհա­նուր առ­մամբ այս հար­ցե­րը յա­տուկ չեն միայն Հա­յաս­տա­նին։ Անոնք միջազ­գա­յին, տա­րածաշրջա­նային, աշ­խարհա­քաղա­քական շա­հերու կի­զակէ­տին վրայ գտնուող երե­ւոյթներ են, իսկ հա­մաշ­խարհայ­նացման այս ըն­թացքը կը դիւ­րացնէ կեղեքումնե­րը, ծայ­րա­յեղ ազա­տակա­նու­թիւնը, եւայլն։ Դուք ար­դեօք միաժա­մանակ շրջա­նային գե­րու­ժե­րու (ռու­սա­կան, եւ­րո­պական, ամե­րիկեան) շա­հերուն դէմ ալ պայքար կը մղէ՞ք։

Գ.Չ. - Հար­կաւ։ Մէկ բա­ռով մենք այդ կը կո­չենք վե­րագա­ղու­թացման դէմ պայ­քար։ Չմոռնանք որ անցնող 25 տա­րինե­րու ըն­թացքին, փաս­տօ­րէն, Հա­յաս­տա­նի ղե­կավար­նե­րը փո­խանակ հայ ժո­ղովուրդը կա­ռավա­րելու, դար­ձան օտար ու­ժե­րու շա­հերը պաշտպա­նող գոր­ծակալներ։

«Նոր Յառաջ», 10 Մարտ 2015