Զարեհ Խրախունիի ծննդեան 90ամեակը տօնուեցաւ Նիւ Եորքի մէջ

Նիւ Եորքի Էսաեան-Կեդրոնական Սանուց Միութեան (ԷԿՍՄ) կողմէ Զարեհ Խրախունիի (բուն անունով՝ Արթօ Ճիւմպիւշեան) ծննդեան 90ամեակին առթիւ կազմակերպուած գրական ձեռնարկը փառաւոր հանդիսութեամբ մը տօնուեցաւ մշակութասէր խուռներամ հանդիսատեսներու ներկայութեամբ, Լիտլ Նէքի Հայոց Միութեան «Յարութիւնեան» սրահին մէջ, Կիրակի, 11 Դեկտեմբեր 2016ին:
Յայտագիրը սկսաւ ԷԿՍՄ ատենապետ Արթօ Խրիմեանի ողջոյնի խօսքով, որուն ընթացքին ան նշեց որ Զ. Խրախունիի մանչը՝ Յարօ Ճիւմպիւշեան, որ Զուիցերիա կը բնակի, անակնկալօրէն Նիւ Եորք ժամանած էր այդ հանդիսւթեան ներկայ ըլլալու համար: Նաեւ Խրախունիի թոռնիկը Անի Համբարձումեան, որ Գօլումպիա Համալսարանի իրաւագիտութեան ճիւղին վերջընթեր տարեշրջանին կ'աշակերտէ, իր մօրեղբօր՝ Յարոյի քով նստած էր որպէս պատուիրակ իր մօր՝ Նորայի եւ մեծ մօր՝ Մառլէնի:

The Grammar of Denial: State, Society, and Turkish–Armenian Relations

Seyhan Bayraktar (*)

The existing literature on the denial of the Armenian Genocide of 1915 tends to concentrate on either the Turkish state’s policies or the civil society’s increasing openness to alternative readings of the event. In my opinion, both approaches reduce denialism to an ensemble of political practices and defense mechanisms of Turkey by prioritizing the role of the state as agent of genocide denial. Although the state is indeed a dominant actor of denialism, to juxtapose state and society means to overlook the intrinsic power of the discourse and its pervasiveness across different—at times even competing—social and political settings. Recent literature conveys how shortsighted it is to attribute denial only to the Turkish state. The fact that descendants of former perpetrators have vivid memories of Armenians being killed by their ancestors has led some to conclude that the “Turkish government is denying a genocide that its own population [in contrast] remembers”.  Such an equation between social memory and genocide acknowledgment is problematic, however, as it is the tendency in recent literature to evaluate the current memory boom about the Armenian Genocide as an indicator of a true critical discourse. Hence, the debate surrounding the denial of the Armenian Genocide tends to underestimate the contested character of the concept of genocide in the Turkish political discourse and to undermine the importance of the almost century-long political struggle of the victims for genocide recognition.

Turkey: Linguist finds himself locked up for free speech

John Butler

 

Well-known linguist Sevan Nişanyan will not be eligible for parole in Turkey until 2024. Locked up in the overcrowded Turkish prison system, he has found his initial relatively short jail sentence for blasphemy getting ever longer as he has been subjected to a torrent of lawsuits on minor building infringements related to a mathematics village he founded.

Nişanyan, who is 60, spoke exclusively to Index on Censorship. He said he was being kept in appalling conditions. Moved from prison to prison since being jailed in January 2014, he is now being held in Menemen Prison, a “massively overcrowded and brain-dead institution”.

He added: “About two thirds of our inmates were recently moved elsewhere and the remainder pushed ever more tightly into overpopulated wards to make room for the thousands arrested in the aftermath of the coup attempt.”

Հարցազրոյց պատմաբան, Լոնտոնի «Կոմիտաս» հիմնարկի հիմնադիր-տնօրէն Արա Սարաֆեանի հետ

ԺԻՐԱՅՐ ՉՈԼԱՔԵԱՆ

«Նոր Յառաջ» - Դուք հրատարակչական հսկայական աշխատանք տարած էք՝ «Կոմիտաս» հիմնարկի ծիրէն ներս, նաեւ օրին հրատարակիչը եղած էք «Armenian Forum» եռամսեայ գիտական անգլիատառ հանդէսին։ Նկատի ունենալով որ նման գիտական աշխատութիւններու մասին լրատուութեան պակասը զգալի է հայկական լրատու դաշտին մէջ, կը խնդրենք որ մեզ լուսաբանէք ձեր կողմէ իրագործուող այս կարեւոր առաքելութեան մասին։ Ցարդ ի՞նչ աշխատանքներ տարուած են այս ուղղութեամբ եւ ի՞նչ պէտք է ընել որպէսզի մտաւորականութեան հետ մեր համայնքներու անդամներուն կապը վերահաստատուի եւ շարունակական ըլլայ։

Աւետիս Ահարոնեանի ծննդեան 150ամեակին նուիրուած միջազգային գիտաժողով

Հայաստանի Սփիւռքի նախարարութեան, Համազգային Հայ Կրթական եւ Մշակութային Միութեան եւ Երեւանի պետական համալսարանի նախաձեռնութեամբ 15 Դեկտեմբերին, համալսարանի հայ բանասիրութեան բաժանմունքի դահլիճին մէջ տեղի ունեցած է Աւետիս Ահարոնեանի ծննդեան 150ամեակին նուիրուած միջազգային գիտաժողով մը:

Բացման խօսքով հանդէս եկած են Երեւանի պետական համալսարանի տնօրէն Արամ Սիմոնեանը եւ Համազգային Հայ Կրթական եւ Մշակութային Միութեան Կեդրոնական Վարչութեան ատենապետ Մկրտիչ Մկրտիչեանը: Ընթերցուած է Հայաստանի Սփիւռքի նախարար Հրանոյշ Յակոբեանի եւ Կրթութեան եւ Գիտութեան նախարար Լեւոն Մկրտչեանի ուղարձները, յղուած՝ գիտաժողովի մասնակիցներուն:

Արուեստի անխոնջ մշակը. Սիրարփի Տէր-Ներսէսեանի ծննդեան 120 ամեակին

ԳՈՀԱՐ ԱՃԵՄԵԱՆ

«Ծնած եմ Պոլիս 1896 թուականին,- պատմում է Սիրարփի Տէր-Ներսէսեանը մեր վերջին հանդիպումներից մէկի ժամանակ,- մայրս կորսնցուցած եմ երբ ինն տարեկան էի եւ հայրսՙ 1914 թուականի սկիզբը:

Մօրաքրոջս հետ միասին ես եւ քոյրս մեկնեցանք Պուլկարիա, քանի մը ամիս մնալէ ետք, երբ տեսանք պատերազմը կը շարունակուի, գացինք Զուիցերիա՝ Ժընեւ, եւ հոն մնացինք երեք տարի՝ պատերազմի շրջանին: Զուիցերիա հետեւեցայ երկրորդական գիմնազիայի, յետոյ երկու տարի համալսարան: Սակայն համալսարանը կէս ձգեցի եւ գացի Ֆրանսա՝ Փարիզի համալսարանը, ուր 1919 թուականէն ի վեր եմ համալսարանին կից Էքոլ տէ զ՛Էթիւտ հաստատութիւն մը, որ կը զբաղի գիտահետազօտական աշխատանքներով. ես ընտրեցի բիւզանդական արուեստը:

1930 թուականին հրաւէր ստացայ ամերիկեան քոլէճէ մը դասաւանդելու բիւզանդական արուեստ: Այս քոլէճը ամենաբարձրերէն մէկն է, սակայն ես չուզեցի հոն մնալ ամբողջ տարին, որովհետեւ կը փափաքէի շարունակել գիտահետազօտական աշխատանքներս: Այնպէս որ տարուան կէսը միայն այնտեղ կանչ ունէի, իսկ միւս կէսը՝ կու գայի Փարիզ, որպէսզի շարունակեմ աշխատանքս»:

---

«... Հայ մտաւորականութեան, գիտնականներուն պարտքն է ՀԱՅ ԱԶԳԻ ՄՇԱԿՈՅԹԸ ճանչցնել տալ աշխարհին առանց աւելացումներու եւ չափազանցելու, քանի որ այդ մշակոյթը այնքան հարուստ է, որ մենք կրնանք պարծենալ այդ ամէնով եւ ներկայացնել զայն առանց չափազանցելու»:

Սիրարփի Տէր-Ներսէսեան

---

Զարմիկ Պողիկեան. «Հալէպի ազատագրումը զինեալ գրոհայիններէն մեծ խանդավառութիւն ու հոգեկան անդորրութիւն ստեղծեց բոլորին մէջ»

Ն. Բ.

Հալէպը ազատագրուած է, հոն ապրող հալէպահայութիւնը որոշ չափով հանգիստ է, որովհետեւ ռմբակոծումներն ու ամէն վայրկեան մահուան սպառնալիքը հեռու են արդէն: Հալէպի մէջ տիրող վիճակին, հալէպահայերուն տրամադրութեան եւ գետնի վրայ առկայ կացութեան մօտէն ծանօթանալու եւ հաւաստի աղբիւրէ տեղեկութիւններ քաղելու նպատակով «Ազդակ» հետեւեալ հարցազրոյցը ունեցաւ «Գանձասար» թերթի խմբագիր Զարմիկ Պողիկեանի հետ:

Քառորդ դարու աշխատանք

ԱՆՈՒՇ ԹՐՈՒԱՆՑ

 

Երեւանի «Հա­յաս­տան» հրա­տա­րակ­չու­թե­նէն լոյս տե­սած է հայ­րե­նի պատ­մա­-բա­նա­սէր, հա­յա­գէտ ու սփիւռ­քա­գէտ Ար­ծուի Բախ­չի­նեա­նի «Հա­յե­րը հա­մաշ­խար­հա­յին պա­րա­րուես­տում» գիր­քը, որ կը ներ­կա­յաց­նէ աշ­խար­հի ա­ւե­լի քան քա­ռա­սուն եր­կիր­նե­րէ շուրջ եօթ հա­րիւր յի­սուն հայ կամ հայ­կա­կան ծա­գում ու­նե­ցող պա­րու­հի­ներ, պա­րա­դիր­ներ եւ պա­րու­սոյց­ներ:

Հա­մաշ­խար­հա­յին պա­րա­րուես­տին մէջ հա­յազ­գի գոր­ծիչ­նե­րու մա­սին այս­պի­սի գիրք հրա­տա­րա­կե­լու հայ հե­ղի­նա­կին վա­ղե­մի ցան­կու­թիւ­նը ի­րա­կա­նու­թիւն դար­ձած է պա­րա­րուես­տի ե­րախ­տա­ւոր, Ե­րե­ւա­նի պա­րա­րուես­տի ու­սում­նա­րա­նի ա­ռա­ջին սփիւռ­քա­հայ ու­սա­նող, Լի­բա­նա­նի ա­ռա­ջին ար­հես­տա­վարժ պա­լէի պա­րու­հի­նե­րէն, այժմ գա­նա­տաբ­նակ պա­լէի ու­սուց­չու­հի՝ Սօ­նա Փո­լա­տեան-Օր­ճա­նեա­նի սի­րա­յօ­ժար մե­կե­նա­սու­թեան շնոր­հիւ:

Ար­ծուի Բախ­չի­նեան, որ Հա­յաս­տա­նի եւ Սփիւռ­քի մէջ ծա­նօթ ա­նուն մըն է թէ՛ իր գիր­քե­րով եւ թէ՛ պատ­մա­-բա­նա­սի­րա­կան գոր­ծու­նէու­թեամբ, 2009 թուա­կա­նէն ի վեր կ՚աշ­խա­տի Հա­յաս­տա­նի Գի­տու­թիւն­նե­րու Ազ­գա­յին Ակա­դե­միա­յի Պատ­մու­թեան հիմ­նար­կի Սփիւռ­քի եւ հայ­կա­կան գաղ­թօ­ճախ­նե­րու պատ­մու­թեան բաժ­նին մէջ, ուր ան սի­րով հիւ­րըն­կա­լեց «Ժամանակ»ը, պատ­մեց թէ՛ իր նոր լոյս տե­սած գիր­քին մա­սին (մա­կագ­րե­լով զայն) եւ թէ՛ ալ հա­յա­գէ­տի, պատ­մա-­բա­նա­սէ­րի այ­սօ­րուան այ­լե­ւայլ խնդիր­նե­րուն հան­դէպ իր մօ­տե­ցում­նե­րը ներ­կա­յա­ցուց։

Armenian Art Featured at Monumental Metropolitan Museum Exhibit on Jerusalem

Florence Avakian

 

An Armenian monk from Greater Armenia, in the late 14th century wrote, “Jerusalem is the centre from which all laws, grace and prophecy emanate.”

Today, Jerusalem is a city of continuing and turbulent conflict among the proponents of Judaism, Christianity and Islam. But in the epic years of 1000 to 1400, it was home to many cultures, faiths and people, more so than at any other time in its history. And the Armenian contribution was profound.

Currently, there is a monumental exhibition of Jerusalem during this time period, entitled “Jerusalem 1000-1400: Every People Under Heaven,” showcasing the prominent role that it played in shaping its creative, universal and complex art of great beauty during these centuries.

Հարցազրոյց «Գալուստ Կիւլպէնկեան» Հիմնարկութեան Հայկական Համայնքներու բաժնի տնօրէն դոկտ. Ռազմիկ Փանոսեանի Հետ

ՍԻԼՎԻ ԱԲԷԼԵԱՆ

Վերջերս  «Գալուստ Կիւլպէնկեան» հիմնարկութեան հայկական համայնքներու բաժինի տնօրէն դոկտ. Ռազմիկ Փանոսեան այցելեց  Լիբանան: «Ազդակ» հարցազրոյց մը ունեցաւ Ռազմիկ Փանոսեանի հետ` մօտէն հետեւելու հիմնարկութեան կազմակերպած ու հովանաւորած ձեռնարկներուն ու գիտաժողովներու ընթացքին եւ քննարկելու ուսումնական ծրագիրներու նոր մեթոտաբանութեան եւ արհեստագիտութեան անհրաժեշտութեան, մարդուժի տագնապին, հայ սփիւռքի մարտահրաւէրներուն եւ արեւմտահայերէնի զարգացման եւ այլ հարցերու մասին:

Դոկտ. Ռազմիկ Փանոսեան, ներկայացնելով «Գ. Կիւլպէնկեան» հիմնարկութեան հայկական համայնքներու բաժնի ամառնային գործունէութիւնն ու ծրագիրները, ըսաւ, թէ հիմնարկութեան ընդհանուր նպատակը արեւմտահայերէնի պահպանման եւ տարածման  մարդուժ պատրաստելն է: Մարդուժ հասկացութեան մէջ կը մտնեն ոչ միայն ուսուցիչները, այլեւ` բոլոր անոնք, որոնք կ՛արտադրեն ու կը ստեղծեն արեւմտահայերէնով:

Գէորգ Եղիազարեան եւ Քիւթահիայի յախճապակիներու արուեստին վերստանձնումը

ԺԻՐԱՅՐ ՉՈԼԱՔԵԱՆ

 

«Նոր Յառաջ».- Մեր զրոյցի թեման բնականաբար կը վերաբերի յախճապակիներու արհեստագիտութեան, թերեւս ալ՝ արուեստին։ Նկարիչ էք, նախապէս կը զբաղէիք խեցեգործութեամբ, բայց հիմա կ՚աշխատիք յախճապակիներու վրայ։ Այդպէ՞ս է։

Գէորգ Եղիազարեան - Յախճապակիների կալուածը ինքնին մշակոյթ է եւ այստեղ նիւթը կարեւոր չէ, էականը գաղափարն է։

«ՆՅ» - Բայց ձեզ մօտ ինչպէ՞ս յառաջացաւ այդ գաղափարը, ի վերջոյ դուք նկարիչ էք։

Գ.Ե. - Մի քանի անգամ խօսել եմ այդ մասին, բայց նորից ասեմ. մի օր Ուաշինկթընի թանգարանի գիտաշխատողին հարցրեցի, թէ ինչո՞ւ հայկական մշակոյթը ներկայացուել է իսլամական արուեստի բաժնի մէջ։ Նա պատասխանեց, թէ ինք տարիներ առաջ Ճամբորդել է Արեւելք՝ թանգարանի համար արուեստի նոր նմոյշներ հայթայթելու նպատակով։ «Այդ առումով Թուրքիայի մէջ գտայ արուեստի գործեր, բայց Հայաստանի մէջ մէկ նմոյշ անգամ չգտայ», նշեց նա…։ Այս խօսքերը պատճառ դարձան, որ ես Հայաստան վերադառնալով նուիրուեմ հայ մշակոյթը զարգացնելու եւ աշխարհին ներկայացնելու գործին, որովհետեւ ճիշդ է որ մենք միշտ խօսում ենք ցեղասպանութեան մասին, բայց նոյնքան կարեւոր է հայկական մշակոյթը, որ նոյնպէս «ցեղասպանութեան» է ենթարկուել եւ չի վերածնւում։ Այդ գաղափարն էր, որ ինձ՝ իբրեւ հայ մարդ, ստիպեց աշխատել այդ ուղղութեամբ։

«Կեաւուր»ի քննութեան նշանակութիւնը

ԲԱԳՐԱՏ ԷՍԴՈՒԳԵԱՆ

 

Այս շաբաթ «Ակօս»ի հայերէն էջերուն մէջ տեղ գտաւ աշխարհի 72 երկիրներու ուսանողներուն ունակութիւնը գնահատող քննութեան արդիւնքները։ Առաջին հերթին բոլորը կը խօսին Թուրքիոյ ցած մակարդակին մասին։ Եթէ չափանիշը գիտակցութիւն, ընթերցածը հասկնալու ունակութիւն, թուաբանութեան նման վերացական միտքի գործադրութեամբ յաղթահարելի գիտութիւններու մէջ յաջողութիւնը ստուգել է, անշուշտ որ Թուրքիա բաւական տկար արդիւնք մը ստացաւ։

Բայց Թուրքիոյ վարիչներուն համար այս բոլորը իսկապէս նշանակութիւն ունի՞ն։ Ի վերջոյ «կեաւուր»ի կազմակերպած քննութիւնը ի՞նչ նշանակութիւն կրնայ ունենալ մեր հաւատացեալ սերունդի արժանիքները գնահատելու գործին մէջ։

Աւերակներու մէջ

ՌԱԿԸՊ ԶԱՐԱՔՕԼՈՒ

Պէտք չէ զարմանալ նախ «Էւրենսել Քիւլթիւր» (Տիեզե­րական Մշա­կոյթ) պար­բե­րակա­նին ար­­գիլման։ Վասն զի հա­­մաշ­­խարհա­­յին մշա­­կոյ­­թը ճի­­հատա­­կան­­նե­­­րու եւ անոնց հետեւորդնե­­րուն գլխա­­ւոր թի­­րախն է։

ԻՒ­­ՆԷՍՔՕ ան­­ցեալ­­նե­­­րը յայ­­տա­­­րարեց թէ իր կող­­մէ Հա­­մաշ­­խարհա­­յին Մշա­­կու­­թա­­­յին Ժառանգ ըլ­­լա­­­լով ճշդուած 65 վայ­­րե­­­րէ 20-ը այ­­ցե­­­լել ան­­կա­­­րելի է կամ խիստ վտան­­գա­­­ւոր։

Այդ քսա­­նին մաս կը կազ­­մեն Հա­­լէպի բերդն ու շրջա­­կայ­­քը եւ Ամի­­տայի Սուր թա­­ղամա­­սը, անոր ան­­մի­­­ջական հա­­րեւա­­նութեամբ Հեւ­­սե­­­լի պար­­տէզնե­­րը։

Մայրենիին նահատակութիւնը՝ 100ամեակէն ետք ալ

ՍԱՐԳԻՍ ՄԱՀՍԷՐԷՃԵԱՆ

 

Ցեղասպանութեան 100ամեակէն տարի մը ետք ալ, Մայրենիին դէմ բարբարոսութիւնը, մեր լեզուին նահատակութիւնը կը շարունակուին բազմերես ու բազմայարկ «իրագործումներով», առանց փողի ու թմբուկի։

Հայաստանի սահմաններէն դուրս, սփիւռքեան երկինքներու տակ, հայերէնի նահանջը ունի մէկ գլխաւոր խորագիր՝ օտարում հարազատ լեզուէն, եւ կը դրսեւորուի բազմաթիւ գիծերու վրայ։ Յաճախ գրուած է ու խօսուած՝ այս մասին, վաղն ալ պիտի կրկնուին ախտաճանաչումներն ու դարմանումի առաջարկները, սակայն լսող ականջները եղած են ու պիտի մնան փոքրաթիւ, դատապարտուած՝ անզօրութեան. ասոր ալ պատճառները բազմաթիւ են։ Մեր նպատակը անոնց վերաքաղը ընել չէ։

Երեւանի մէջ արեւմտահայերէնի մասին հերթական քննարկումներ

ԱՆՈՒՇ ԹՐՈՒԱՆՑ

 

Ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նը կրկին քննարկ­ման ա­ռար­կայ էր վեր­ջերս Ե­րե­ւա­նի մէջ: 26 Նո­յեմ­բե­րին, Երե­ւա­նի մէջ գոր­ծող «Հա­լէ­պ» հայ­րե­նակ­ցա­կան բա­րե­սի­րա­կան հա­սա­րա­կա­կան կազմակերպու­թեան ե­րի­տա­սար­դաց խոր­հուր­դը Կրթու­թեան եւ Գի­տու­թեան նախարարութեան եւ Հայ­կա­կան Բա­րե­գոր­ծա­կան Ընդ­հա­նուր Միու­թեան (ՀԲԸՄ) աջակցութեամբ կազ­մա­կեր­պեց «Ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նը Հա­յաս­տա­նի մէջ. մար­տահ­րա­ւէր­ներ, հեռան­կար­նե­ր» խո­րագ­րեալ հա­մա­ժո­ղո­վը, ո­րուն ա­ւար­տին մաս­նա­կից­նե­րու եզ­րա­յան­գու­մը մէկ էր՝ ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի լե­զուա­կան հայ­րե­նի­քը պէտք է ըլ­լայ Հա­յաս­տա­նը:

Կիրակնօրեայ զրոյցներ

ԱՐՄԵՆԱԿ ԵՂԻԱՅԵԱՆ

Վերջին քանի մը տարիներուն արեւմտահայ  Սփիւռքի մէջ սկսած է զարգանալ ու տեղ ընել մտայնութիւն մը, թէ արեւմտահայերէնի պահպանութիւնը պէտք է ստանձնէ Հայաստանը: Առ այս կը գրուին յօդուածներ, կը ներկայացուին հայցեր, կը մշակուին ծրագրեր, կը կազմակերպուին համագումարներ՝ ի սփիւռս թէ ի Հայաստան, ուր ելոյթ կ’ունենան  շատ լուրջ ազգայիններ. ասոնցմէ վերջինը տեղի ունեցաւ երկու շաբաթ առաջ Երեւանի մէջ եւ  արեւմտահայու նախաձեռնութեամբ՝ աւարտելու համար կատարեալ ձախողութեամբ մը:

The AGBU Nubar Library Launches Website for Its Digital Collection

The AGBU Nubar Library in Paris is proud to announce the launch of its website, offering a wealth of information, photos and documents about Armenians in the Ottoman Empire and the Armenian diaspora. The library's collection primarily concerns the nineteenth and twentieth century and is a vital resource in the preservation of Armenian cultural heritage.

Turkey and the Road to Genocide

Djene Bajalan

On Sunday, April 24, 1915, Ottoman minister of the interior, Talat Pasha, ordered the arrest and detention of Armenian community leaders residing within the empire. On the first night of the sweep over two hundred individuals were picked up by government forces; as the days wore on the number grew to over two thousand. Talat Pasha’s “decapitation” strike against the Ottoman Armenians was part of a broader and more systematic campaign of genocide directed at the empire’s Armenian community — a campaign which left between 800,000 and 1.5 million dead.
It is not necessary here to re-litigate the question of whether or not the events of 1915 — described in official Turkish sources euphemistically as the “relocations (tehcir)” — constituted genocide. Instead, in remembering the Armenian genocide and, more specifically, the arrests of “Red Sunday,” it becomes possible to situate the policies of Turkey’s present-day leaders towards representatives of the Kurdish movement — in particular, the detention of the leaders of pro-Kurdish Peoples’ Democratic Party (HDP), Selahattin Demirtaş and Figen Yuksekdağ, on November 4 — in a broader historical context.
While it would be hyperbolic to claim that the levels of violence currently being directed at Turkey’s Kurdish population today have reached the same magnitude as that directed against the Armenians just over a century ago, undeniable and frightening parallels can nevertheless be drawn.

Coding in the Armenian Classroom: A Quiet Revolution

Lilit Petrosyan

Boundaries? Let’s Break Them

Today’s world is completely submerged into digital experiences with the trendy newsmaker – artificial intelligence shaping our tomorrow. Controlling home appliances with a simple voice command or making investments in self-driving cars are not abstracts from science fiction any longer. This is the reality we all live in, and it would be naive to fall behind the tech innovation flow.

Four of the Luys Scholars from UC Berkeley and Stanford University believe that Armenia has a huge potential for not only catching up with the world’s digital innovations but also for being the creators of its future.  With PicsArt, Shadowmatic, Instigate, and Synopsis in the Armenian tech portfolio, the enormity of the tech power speaks for itself.

Ռուսերէնը՝ երկրորդ պետական լեզո՞ւ

Հայաստանի անկախութենէն ետք, ռուսերէնի ազդեցութիւնը աստիճանական նուազում արձանագրեց՝ տեղ տալով անգլերէնի, գլխաւորաբար, եւ բազմաթիւ այլ լեզուներու ուսուցումին։ Վերջին տարիներու քաղաքական զարգացումներու լոյսին տակ, սկսած են տարբեր մօտեցումներ խմորուիլ։ Անհրաժե՞շտ է ռուսերէնը նկատել իբրեւ աշխարհի հետ հաղորդակցութեան լեզու ու պատճառաբանել՝ անոր օրինականացումը, որուն հետեւանքները բացայայտ էին ու պարտադիր՝ Խորհրդային Հայաստանի ժամանակաշրջանին։ Իսկ եթէ այդպիսի հարցեր կը կարգաւորուին Հայաստանի օրէնքով ու օրէնսդրութեամբ, որքա՞ն դժուար է օրէնք մը փոխել, երբ օրէնսդրական մարմնին մէջ բացարձակ մեծամասնութիւն կայ։

7000 Year Old DNA Found in Artsakh Cave Matches Genes of Modern Armenians

Scholars from Britain, US, Denmark and Armenia led by Professor Levon Yepiskoposyan have been examining prehistoric caves near the village of Azokh in Artsakh (Mountainous Karabagh) and found unique artifacts from different periods, among them a tooth from a human who lived 7000 years ago. Due to the cave’s climate, DNA was preserved inside the tooth and was send to Copenhagen University’s (Denmark) genetics department for examination. The results of this inquiry have revealed that the genetic makeup of the tooth belonging to an individual 7000 years ago perfectly matches with the genetic makeup of modern Armenians.

Աշոտ Մելքոնեան. «Ակադեմիան ազգային արժէք է, որը ոչ ես եմ ստեղծել, ոչ էլ այսօրուայ կառավարութիւնը»

ՄԱՐԻԵՏԱ ԽԱՉԱՏՐԵԱՆ

 

Հայաստանում եկե՞լ է արդեօք ակադեմիական գիտութեան վերջը: Հայաստանի Գիտութիւնների ազգային ակադեմիայի ինստիտուտները 1990-ական թուականներից վերածուեցին ՊՈԱԿ-ների [պետական ոչ-առեւտրական կազմակերպութիւններ]: ՊՈԱԿ-ների վերացման վերաբերեալ ներկայ կառավարութեան վերաբերմունքը յայտնի է: Սակայն գիտնականները կարծում են, որ այն, ինչ վերաբերում է նախարարութիւններին կամ պետական կառոյցներին կից ՊՈԱԿ-ներին, գիտութեան դէպքում նոյն վերաբերմունքն արդարացուած չէ: Մտահոգութիւններ կան նաեւ գիտական աստիճան ունեցողներին յաւելավճարներից զրկելու տրամադրուածութեան եւ մի շարք այլ նորամուծութիւնների հանդէպ, որոնք գիտութեան ասպարէզում մտադիր է իրականացնել նոր կառավարութիւնը: Օրերս ԳԱԱ [Գիտութիւնների Ազգային Ակադեմիա] Պատմութեան ինստիտուտի գիտական խորհուրդն իր անհամաձայնութիւնն էր յայտնել այն առաջարկին, որով վերացւում է գիտական աստիճանաշնորհման երկաստիճան համակարգը` վերածելով այն միաստիճանի: Այդպիսի որոշումն, ըստ խորհրդի, անշրջելի կորուստներ կը բերի գիտութեանը, մասնաւորապէս` հայագիտութեանը: Գիտխորհուրդը բերում է այն հիմնաւորումը, որ Եւրասիական Միութիւնում` երկաստիճան գիտաստիճանաշնորհման համակարգի առկայութեան պարագայում դա նաեւ տարբեր խնդիրներ կ'առաջացնի Հայաստանի համար, այդ թւում` վկայականների փոխճանաչման հարցում (երկաստիճան համակարգը գործում է նաեւ Եւրոպայի առաջատար երկրներում` Ֆրանսիայում, Գերմանիայում, Շուէյցարիայում եւ այլն):
ՀՀ ԳԱԱ պատմութեան ինստիտուտի տնօրէն, ակադեմիկոս Աշոտ Մելքոնեանի հետ մեր զրոյցը վերաբերում է այս օրերին ակադեմիական գիտնականների շրջանում տիրող մտահոգութիւններին։

Համաշխարհայնացած հայերը եւ օլիկարխիան

Ժ. Չ.

Զարմանալի ու արտասովոր յայտարարութիւն մը լոյս տեսաւ ՀԲԸՄ-ի 110-ամեակին առթիւ IDeA-ի կողմէ New York Times եւ «Հայաստանի Հանրապետութիւն» թերթերուն մէջ՝ «Գլոբալ (համաշխարհայնացած - աշխարհասփիւռ) հայերու ապագան այսօր է»։ Ի՞նչ էր բուն պատգամը այս յայտարարութեան։ Որո՞ւն ուղղուած է։ Ինչո՞ւ New York Times-ի մէջ եւ ոչ՝ աշխարհասփիւռ հայկական թերթերուն։

Dear Armenian-American Millennials

Alik Ourfalian

 

Dear Armenian-American Millennials,

I’m sick and tired of Armenian-Americans, especially our generation of millennials, thinking our biggest concern is genocide recognition when it comes to supporting political candidates.

Over the past few days, I’ve seen a lot of “s/he isn’t going to recognize the genocide”-type comments on social media, as well as people criticizing others for voting with Armenian-American issues in mind because “neither candidate will recognize the genocide anyway.” The U.S. stance on Armenian-American issues extends far beyond genocide recognition. This is not me making a case for any specific candidate. All I’m asking is that you recognize that we have other concerns and issues and to think about how those concerns are affecting our community.

Society of Armenian Studies to Host Conference on ‘Armenians in America’

The Society for Armenian Studies has organized an international conference titled, ‘The Armenians in America,’ to take place on Nov. 17, in Boston.

The SAS organized conference will feature two panels beginning at 1 p.m. in Salon B of the Boston Marriott Copley Place Hotel. The conference is free and open to the public.

Ռաբիսածին

ՅՈՎԻԿ ԱՖԵԱՆ

Գալիք Երկուշաբթի օրը, Նոյեմբերի 7-ին, տեղի կ'ունենայ մի բան, որը շատերի համար աւելի կարեւոր է, քան այն, որ Շառլ Ազնաւուրը Հոլիվուդի ճեմուղու վրայ իր անունով աստղ է ստացել: Էջմիածին քաղաքի Իսակով փողոցը կը վերանուանուի մի այլ կարգի մեծանուն հայ երգիչ՝ Արամ Ասատրեանի անունով: Որոշումն արդէն կայ, Էջմիածնի նորընտիր աւագանին իր անդրանիկ նիստում քննարկման է դրել այս հարցը, ընդունել է որոշում, որը ուժի մէջ կը մտնի երգչի մահուանից տասը տարի անց: Արամ Ասատրեանն էլ, քանի որ մահացել է 2006-ի Նոյեմբերի 7-ին, ուրեմն Էջմիածնի Իսակով փողոցը 2016-ի Նոյեմբերի 7-ին կը վերանուանուի նրա անունով: Չի բացառւում, որ արձանն էլ դնեն (առանց արձան ի՞նչ փողոց), կամ առնուազն կիսանդրին, պատուանդանին էլ մակագրեն մեծանո՜ւն երգչի` թուրքերից գողացած ստեղծագործութիւններից ինչ-որ մէկից մի քառատող, օրինակ սա՝ «Հայ եմ ես, հայ ես դու, վախ քո ցաւը տանեմ ես», կամ սա՝ «Կապոյտ-կապոյտ-կապոյտ աչերդ, սիրուն աղջիկ, ես եմ քո սէրդ...»: Մի խօսքով՝ մակագարութեան առումով ընտրութիւնը բազմազան է. Արամ Ասատրեանը բեղուն գրիչ է ունեցել, եւ ամէն օր մի երգ է գրել, օր է եղել՝ մէկի տեղը մի քանի երգ է գրել. երգ գրելուց էլ հեշտ բա՞ն... Ինչեւէ:

Երեւանի Բարբարոսների անուան փողոցները

ԾՈՎԻՆԱՐ ԼՈՔՄԱԿԷՕԶԵԱՆ

 

Առաջին անգամը չէ, որ խօսք եմ բարձրացնում ճաշակի մասին։ Ռուսերէնում ասում են

1. Ճա­շակին եւ գոյ­նին ըն­կեր չկայ (հա­յերէ­նում ասում ենք «ճա­շակին ըն­կեր չկայ»),

2. Ճա­շակի մա­սին չեն վի­­ճում,

3. Ամէնքն ու­­նին իրենց ճա­­շակը՝ մէ­­կը սեխ է սի­­րում, իսկ միւ­­սը՝ ձմե­­­րուկ։

Հայոց ցեղասպանութեան ճանաչման... հետեւանքները

ԱՆԱՀԻՏ ՅՈՎՍԷՓԵԱՆ 

 

Բեռլինի Թիեգարթեն վարչական շրջանի ընդհանուր իրաւասութեան դատարանը դրամական տուգանք է սահմանել ԳԴՀ [Գերմանիայի Դաշնակցային Հանրապետութեան] երկու քաղաքացիների նկատմամբ, որոնք ֆէյսբուք սոցիալական ցանցում վիրաւորական, ատելութիւն հրահրող գրառումներ էին արել Բունդեսթագի ազգութեամբ թուրք պատգամաւորներ Ջեմ Էօզդեմիրի եւ Սեւիմ Դագդելենի հասցէին: «Ազգ»-ի ընթերցողները տեղեակ են, որ Բունդեսթագի Հայոց ցեղասպանութեան ճանաչման բանաձեւի՝ վերոնշեալ ջերմ պաշտպանների հասցէին մինչ Յունիսի 2-ը ու դրանից յետոյ սպառնալից, ատելավառ, վիրաւորական ու հայհոյալից բառամթերքով բանաւոր կոչեր էին արւում, նամակներ էին ուղարկւում նրանց էլեկտրոնային փոստին, նոյնատիպ վերաբերմունք արձանագրելով նաեւ սոցիալական ցանցում: Բանաձեւի ընդունումից յետոյ Բունդեսթագի թուրք պատգամաւորների հանդէպ ատելութեան կրակը Գերմանիայում էլ աւելի բորբոքեց Թուրքիայի իշխանական վերնախաւը, յատկապէս նախագահ Էրդողանն՝ իր հրահրող արտայայտութիւններով:

Turkey crosses new thresholds in descent to autocracy

Ali Bayramoglu

Translated by Sibel Utku Bila

 

Watching the state of affairs in Turkey, one cannot help but wonder whether the country weathered a coup attempt in July or fell victim to a successful one. This alarming question is fueled by three patterns of action the government has followed after the botched coup, using extraordinary powers made possible by its declared state of emergency.

The first is a purge of the opposition. The judicial and administrative clampdown after the July 15 coup attempt has had as a target not only the putschists, but increasingly the media, opposition groups and the Kurdish movement as well. It's now as clear as day. Writers and intellectuals of various stripes have landed behind bars on arbitrary and trivial grounds. Twenty-four Kurdish mayors have been removed from office and replaced with government-appointed public servants.

Հայուն երկուութիւնը

ՍԵՒԱՆ ՏԷՅԻՐՄԵՆՃԵԱՆ

 

Այս երկրին մէջ ապրիլը երկուութիւններու առջեւ կը դնէ քեզ։

Այդ զգացումն է որ կ՚ապրիս ամենաչնչին պատահարի իսկ առջեւ․ կ՚ունենաս երկրի ղեկավար մը, որ մէկ կողմէ քու ազգային պատկանելիութիւնդ իր ամօթը կը համարի, միւս կողմէ սակայն ունեցած, անցեալէն ժառանգուած քանի մը շէնք ու շինութիւնդ գործածելի ու եկամտաբեր դարձնելու որոշումներ կ՚ընդունի (հոգ չէ թէ ապիկար վարիչներդ ոչինչ կրնան ընել ատոնցմով)։ «Հայու փիճեր» պոռացող ամբոխին առջեւ ծպտուն իսկ չհանող մարդը կը բարձրացնես մինչեւ երկինքի եօթներորդ յարկը՝ ցեղասպանութեան զոհերու սերունդներէն կէս-բերան ներողութիւն խնդրած ըլլալուն համար։ Ապրած երկուութիւնդ ծածկելու տարազն ալ պատրաստ է․ «Սոխին անուշը չ՚ըլլար, թուրք է»։ Չես մտածեր իսկ, որ նոյն վարքը քու վարիչներդ ալ կ՚ունենան․ ինքզինք համայնքին ղեկավարը հռչակած անձը չէ՞ր որ եղբայրասպան կռիւ մը սոսկ կոչած էր 1915-ի պետական յանցագործութիւնը, նոյն անձը չէ՞ որ դպրոցները փակել տալու համար հազար ու մի խաղեր կ՚ընէ, հայերէնի ուսուցիչներ վռնտել կու տայ վարժարաններէն, կամ քու հոգեւոր առաջնորդդ չէ՞ր, ոճրագործին իսկ լեզուով, որպէս կայսերապաշտ ուժերու գործիք բնութագրողը 1915-ի զոհերը (այս պատճառով նոյնիսկ Հայաստանի կէս ճամբայէն ետ դարձուցած էին զինքը)։

«Արեւմտահայերէնը 21րդ դարուն». տեղեկագրութիւն եւ առաջարկներ

Արեւմտահայերէնի կենսունակութեան հարցին կապուած բազմաթիւ խնդիրներն ու լուծումներու որոնումը լուրջ մտահոգութեան առարկայ է։ Սփիւռքի առնուազն շարք մը ազգային, մշակութային ու կրթական գործիչներ, մտաւորականներ, գրողներ ու Սփիւռքահայութեան ապագայով հետաքրքրուած անձեր այս նիւթով զբաղած են: Վերջին տարիներուն UNESCO-ի «վտանգուած լեզուներու» ցանկին մէջ յայտնուած արեւմտահայերէնի ապագան՝ այսօր մամուլի ու հասարակական զրոյցներու հիմնական հարցերէն մէկը դարձած է։

Ովքե՞ր են սպաննել Ճեմալ փաշային

ԱՐԱՐԱՏ ՅԱԿՈԲԵԱՆ

 

Ընթերցողի դատին է ներկայացւում լրագրող եւ հասարակական գործիչ Միքայէլ Այվազեանի (1901-1979) յուշագրական վերլուծական սոյն աշխատութիւնը, որը նուիրուած է Հայոց Ցեղասպանութեան կազմակերպիչ երիտթուրք եռեակի անդամ, Թուրքիայի Ռազմածովային ուժերի նախարար Ահմետ Ճեմալ փաշայի սպանութեան մինչ օրս անյայտ հանգամանքների ու մանրամասների քննական հետազօտութիւնը:

Միքայէլ Այվազեանը՝ անուանի գիտնական, գրող ու հասարակական գործիչ Սուրէն Այվազեանի հայրը, իբրեւ լրագրող ու խմբագիր ապրելով ու աշխատելով նախ Թիֆլիսում եւ ապա՝ Երեւանում, Ջեմալի սպանութեան առաջին օրերից սկսած մինչեւ իր կեանքի վերջին շրջանը տարբեր մարդկանցից, անգամ տասնամեակներ անց պաշտօնաթող եղած քննիչներից հաւաքել է նիւթեր, տեղեկութիւններ, վկայութիւններ: Աշխատանքի բերումով նա հանդիպել է գործողութեան ականատեսների, վկաների ու անմիջական մասնակիցների հետ եւ դրանք ի մի բերելու, քննելու արդիւնքում ստեղծել է այս ուշագրաւ յուշապատումը:

Ի վերջոյ յստակութիւն

 ԱՐԱ ԳՕՉՈՒՆԵԱՆ

Պատ­րիար­քա­կան Ա­թո­ռի Ե­կե­ղե­ցա­կա­նաց հա­մա­գու­մար ժո­ղո­վին ըն­դու­նած վեր­ջին ո­րոշ­ման ար­ձա­գանգ­նե­րը կը շա­րու­նա­կուին։ Ար­դա­րեւ, Թուր­քիոյ հա­յոց 84-րդ պատ­րիար­քը՝ Տ. Մես­րոպ Արք. Մու­թա­ֆեան կո­չուե­ցաւ հանգստեան ու գա­հը պաշ­տօ­նա­պէս հռչա­կուե­ցաւ թա­փուր։ Նո­րին Ա­մե­նա­պա­տուու­թեան ան­բու­ժե­լի հի­ւան­դու­թեամբ պայ­մա­նա­ւո­րուած ա­ւե­լի քան ութ տա­րուան գոր­ծըն­թա­ցի ներ­կայ փու­լին՝ ա­ռա­ջին ան­գամ ընտ­րու­թեան հե­ռան­կա­րը, նո՛ր պատ­րիարք մը ընտ­րե­լու հո­րի­զո­նը այս­քան յստա­կօ­րէն ու­րուագ­ծուե­ցաւ մեր հա­մայն­քին առ­ջեւ։ Թրքա­հա­յու­թեան օ­րա­կար­գը յե­ղաշր­ջուած է, նաեւ հա­մայն հա­յու­թեան ու­շադ­րու­թիւնն ալ ո­րոշ չա­փով թե­քուած՝ ա­նոր վրայ։ Յայտ­նի է, որ այս պատ­մա­կան ի­րա­դար­ձու­թիւ­նը պի­տի շա­րու­նա­կէ եր­կար ժա­մա­նակ լրջօ­րէն զբա­ղեց­նել օ­րա­կար­գը։ Ա­մեն. Ս. Պատ­րիարք Հօր ող­բեր­գա­կան հի­ւան­դու­թեամբ պայ­մա­նա­ւո­րուած այս գոր­ծըն­թա­ցին մէջ իւ­րա­քան­չիւր փուլ ուղ­ղոր­դուած է բա­զում հար­ցա­կան­նե­րով։ Այս ան­գամ ալ նոյնն է պա­րա­գան։ Հա­սա­րա­կու­թեան մտքին մէջ ծա­գած են բազ­մա­թիւ հար­ցա­կան­ներ։ Մեր համայնքը, ակնյայտ է, որ երկար ժամանակ կորսնցուցած է, նոյնիսկ մսխած՝ այս խնդրի լուծման համար։ Յամենայնդէպս, ըստ երեւոյթին, գտնուած է բարւոք լուծում մը սկզբունքօրէն՝ եթէ անշուշտ գործադրութիւնն ալ ըլլայ համահունչ։

Zareh Vorpouni's The Candidate Published in English

Zareh Vorpouni (1902–1980) was a prominent French Armenian writer. He was the author of numerous novels and short story collections, including The Persecuted, a cycle of four novels published between 1929 and 1974: The Attempt (1929), The Candidate (1967), Asphalt (1972), and A Regular Day (1974).

Intersections: Armenians sign on to help homeland

Liana Aghajanian

 

"The dispersion of any people from their original homeland" is the dictionary definition of diaspora, but it doesn't do much to capture the complexity, challenges, nuance and difficulty of what it means to function outside of the place you originally came from.

When you're involuntarily dispersed across the world, forcibly losing culture, you sometimes spend a lifetime trying to get it back. Sometimes there is success, but you often end up with more questions. You try to find your grounding, but end up permanently stuck in limbo.

It is not easy being part of a diaspora, no matter your background. Things feel fragmented — your identity, your loyalty, your language and family.

Armenians have been part of the American fabric for centuries, having contributed to society in ways that are often unseen — from medical advancements, law, art, entertainment and politics. These contributions are often ignored or unknown, but important. They offer a complex, three-dimensional glimpse of our legacy in this country.

Երախտաւոր հայագէտի նոր աշխատութիւնը (*)

ԼԵՒՈՆ ՏԷՐ ՊԵՏՐՈՍԵԱՆ

 

1989 թուականի աշնանը, ծանր վիրահատութիւնից յետոյ Փարիզում ապաքինուելու շրջանում, շուրջ երեք ամիս ապրեցի մուսալեռցի ազգականիս՝ Մխիթարեան սան, բանաստեղծ, բանասէր եւ թարգմանիչ Զուլալ Գազանճեանի բնակարանում։ Նա արթնանում էր առաւօտեան ժամը 6-ին եւ, գրասեղանից չկտրուելով, մինչեւ կէսօր զբաղւում իր ուսուցիչ Կիւրեղ վրդ. Քիպարեանի «Պատմութիւն հայ հին գրականութեան» գրքի լրացուած վերահրատարակութեան պատրաստման աշխատանքով, որը նախաձեռնել էր Ներսէս վրդ. Տէր-Ներսէսեանի գործակցութեամբ։ Քիպարեանի մեծարժէք աշխատութիւնն առաջին անգամ լոյս էր տեսել 1944 թուականին, որից յետոյ հեղինակը տասնեակ տարիներ շարունակաբար խմբագրել ու լրացրել էր այն, այդպէս էլ, սակայն, չհասցնելով կեանքի ընթացքում իրականացնել նրա վերահրատարակման գործը։

Պօղոս Խաչատրեանի կազմած հայագիտական մատենագիտութիւնը

ՎԱՆՕ ԵՂԻԱԶԱՐԵԱՆ

 

Օրերս տպագրուել է հայագիտութեան մեծ երախտաւոր Պօղոս Խաչատրեանի «Հայ հին գրականութեան մատենագիտութիւն» ստուարածաւալ աշխատութիւնը («Տիգրան Մեծ» հրատարակչութիւն, Երեւան, 2016), որը լրացրել եւ խմբագրել է ձեռագրագէտ Արշակ Բանուչեանը: Գրախօսուող գրքի մասին արդէն իսկ Հոկտեմբերի 8-ի «Չորրորդ իշխանութիւն» թերթում Լեւոն Տէր-Պետրոսեանը տպագրել է «Երախտաւոր հայագէտի նոր աշխատութիւնը» յօդուածը, որն ըստ էութեան գրախօսուող գրքի առաջաբանն է:

Մեր նպատակն է արժեւորել այդ աշխատութիւնը` ի ցոյց դնելով նրա արդիականութիւնը, մեծ հայագէտի կազմածի եւ Ա. Բանուչեանի` հետագայում կատարած լրացման արժանիքները` առաջնորդուելով համադրական, վերլուծական մեթոդաբանութեամբ:

7րդ տարեդարձին առթիւ. անդրադարձ

Ժ.Չ.

 

27 Հոկտեմբեր 2009-ին «Նոր Յառաջ» իր առաջին թիւը հրատարակեց։ 7 տարիներ անցան եւ շուտով 1000-րդ թիւը լոյս պիտի տեսնէ։ Իսկ ֆրանսերէն յաւելուածը որ դարձաւ շաբաթաթերթ՝ իր 6-րդ տարեդարձը պիտի տօնէ։

Pizza wars: flatbread becomes latest battlefield in Turkey-Armenia dispute

 Sibel Hurtas

Translated by Sibel Utku Bila

Earlier this month, a Turkish newspaper reported that a new crisis was brewing between troubled neighbors Turkey and Armenia. The disputed issue this time is a popular foodstuff called “lahmacun” in Turkish and “lamadjo”(*) in Armenian. According to the report, the Armenians had launched an international drive to promote it as an Armenian dish, opening two restaurants in Russia.(**) The report sparked indignation among Turks, who also claim ownership of the dish, which is a thin piece of dough, topped with minced meat, vegetables and spices, ideally baked on a wood fire. Some television programs even took it upon themselves to explain why it was Turkish food.(***)

Krikor Beledian's "Fifty Years of Armenian Literature in France" Has Been Published in English

California State University, Fresno Armenian Studies Program Director Prof. Barlow Der Mugrdechian announced that Krikor Beledian’s Fifty Years of Armenian Literature in France has been published by the Armenian Series of The Press, at California State University, Fresno.

Translated from the original French into English by Christopher Atamian, Fifty Years of Armenian Literature in France is a groundbreaking study of the Armenian literary scene in the important Armenian Diaspora community of France. Beledian has produced a comprehensive and fascinating view of the Armenian literary landscape in France, one that will be of lasting significance to the study of Armenian literature.

Սուրիահայերը եւ Արմէն Խաչատրեանի կինոն

 ԾՈՎԻՆԱՐ ԼՈՔՄԱԿԷՕԶԵԱՆ

«Մենք կ՚ուզենք փրկել բոլոր այն հայերը, որ մնացին Սուրիոյ մէջ, մասնաւո­րապէս Հալէպի մէջ, բայց փրկել ոչ թէ նիւ­թա­կանով, այլ կը ջա­նանք գա­ղափար­ներ տալ եւ կոչ անել, որ­պէսզի բո­լորը ել­նեն այդ արեան բաղ­նի­քէն, քան­զի այս պա­տերազ­մը եր­կար պի­տի տե­ւէ՝ 30-40 տա­րի իմ կարծի­քովս, ար­դէն ահա վեր­ջա­ցաւ ըսո­ղը հոն մնաց, ու­նե­ցած դրա­մը վերջացաւ եւ ոչինչ դարձաւ տո­լարի եւ եւ­րո­յի առ­ջեւ։ Կամ կը փրկես դուն քե­զ եւ քու ըն­տա­նիքդ կամ ալ ու­նե­ցած միւլքիդ (ու­նե­ցուած­քիդ) ստրուկ դար­ձած զոհ կ՚եր­թաս։ Եթէ դուն քեզ­մէ ճիգ չթա­փես, էշ նահատակ պիտ եր­թաս իրա­կանու­թեան մէջ»։ Այսպի­սի կոչ արեց մի սու­րիահայ, որը միւս ար­տա­գաղ­թած սու­րիահա­յերի պէս ցաւ ի սիրտ լքել էր պա­տերազ­մի սկզբին իր սի­րելի Հա­լէպը եւ հաս­տատուել Գեր­մա­նիայում։

The Authenticity of the Naim Efendi Memoirs and Talat Pasha Telegrams

Below is the English translation of an interview conducted by Turkey’s Agos Newspaper with Professor Taner Akcam on the authenticity of long disputed Armenian Genocide documents—the memoir of Naim Bey and the Talat Pasha telegrams. Akcam is the Robert Aram, Marianne Kaloosdian, and Stephen and Marion Mugar Chair in Armenian Genocide Studies at Clark University.

Agos: A new work of yours, named The Naim Efendi Memoirs and Talat Pasha Telegrams has been published. Could you briefly tell us what your book is about?

Taner Akcam: As the title indicates, the book is about the memoirs of an Ottoman officer by the name of Naim Efendi and the Talat Pasha telegrams, which ordered the killing Armenians.

Agos: Aren’t these part of the so-called “Talat Pasha fake telegrams” claimed to be fabricated by the Armenians?

T.A.: Yes, these are the memoirs of Naim Efendi and the telegrams he gave to [Aram] Andonian, which everyone regards as fake or, if they find them legitimate, do not speak up about it.

Օդային հնագիտութեան ռահվիրան եւ նրա հայապատում գործերը

ԱՐԾՈՒԻ ԲԱԽՉԻՆԵԱՆ

 

Բելգիացի մի ընկերուհուց վերջերս ստացածս նուէրը՝ 2016-ին, Շուէյցարիայում հրատարակուած լուսանկարչական ալբոմը, ավելի քան հաճելի անակնկալ էր: Լեւոն Նորդիկեանի եւ Մարկ-Անտուան Կեսերի հեղինակած «Փոքր Ասիայից Լեւանտի երկինք. Անտուան Պուադըբարՙ հետազօտող եւ օդային հնագիտութեան ռահվիրան» վերնագրուած ֆրանսերէն ալբոմը ոչ միայն ինքնին հետաքրքրական էր որպէս պատմական վաւերագրութիւն, այլեւ, առաջին հերթին, ինձ գրաւեց հայութեան հետ ունեցած իր առնչութեամբ... Սա Բէյրութի Սեն Ժոզէֆ համալսարանի լիբանանեան նախապատմութեան թանգարանի տնօրէն, մեր հայրենակից Լեւոն Նորդիկեանի երկրորդ գիրքն է Պուադըբարի մասին. առաջինը՝ «Օդային հնագիտութեան ակունքներում. Ա. Պուադըբար», լոյս է տեսել 2000-ին, Բէյրութում (հեղինակակից՝ Ժան-Ֆրանսուա Սալ):

Հրաժեշտ Շամիրամ Սեւակին

ԱՆՈՒՇ ԹՐՈՒԱՆՑ

 

Լու­սան­կար մը կայ, որ վեր­ջին շրջա­նին հրա­պա­րա­կուե­լով,  սի­րե­լի դար­ձած է շա­տե­րուն: Շամի­րամ Սե­ւակն է լու­սան­կա­րին մէջ՝ խնա­մուած, ազ­նուա­կան դի­մա­գի­ծով, սպի­տա­կա­հեր հայու­հին, որ  լու­սան­կա­րին մէջ ինքն ալ ձեռ­քը ար­ծա­թա­գոյն շրջա­նա­կով լու­սան­կար մը բռնած է: Այդ մէ­կը լու­սան­կա­րուած է մէկ-եր­կու տա­րի ա­ռաջ՝ Ֆրան­սա, Նիս:  Սեւ-ճեր­մակ այդ լուսան­կա­րը մեծ դեր ու­նե­ցած է Շա­մի­րամ Սե­ւա­կի  կեան­քին մէջ: Լու­սան­կա­րը կը պատ­կե­րէ եր­կու ան­ձինք՝ Ռու­բէն Սե­ւակն ու գեր­մա­նու­հի կի­նը՝  Եա­նի Ա­փփե­լը: Շա­մի­րամ Սե­ւա­կի ծնողքն է, նա­հա­տակ գրող՝ Ռու­բէն Սե­ւակն ու ա­նոր հա­ւա­տա­րիմ կո­ղա­կի­ցը՝ Եա­նի Ա­փփե­լը:

Հայն ու հայկականը պետերբուրգեան մի հրատարակութեան մէջ

Այս տարի Պետերբուրգի «Սվոյօ իզդատելստվօ» հրատարակչութիւնը լոյս է ընծայել «Ուղեգրութիւններ. ընկալումներ եւ մեկնաբանութիւններ» յօդուածների ժողովածուն (ռուսերեն): Կազմողը եւ պատասխանատու խմբագիրը մոսկուացի գրականագէտ, բանասիրական գիտութիւնների դոկտոր Էլէոնորա Շաֆրանսկայան է, որն այս Հոկտեմբերին (ինչպես նաեւ անցեալ տարի աշնանը) գիտաժողովի մասնակցելու նպատակով այցելել էր Երեւան: Գիրքը կազմուած է երկու մասից. առաջինը վերնագրուած է «Ինչպէ՞ս է ապրում Էրիվանում երաշտահաւը»: Այս նախադասութիւնը վերցուած է ռուս գրող Իւրի Կարաբչիեւսկու հայաստանեան ուղեգրութիւնից, որին է վերաբերում ժողովածուի կազմող Էլէոնորա Շաֆրանսկայայի «Հակախորհրդային բանավէճը Իւրի Կարաբչիեւսկու "Կարօտ առ Հայաստան" ուղեգրութեան մէջ» յօդուածը:

«Հրանդ Տինք Հիմնարկ»ի ու «Համազգային»ի գործակցութեամբ գիտաժողով Պոլսոյ մէջ

ՍԵՒԱՆ ՏԷՅԻՐՄԵՆՃԵԱՆ

 

7-8 Հոկ­տեմբեր թուական­նե­րուն կա­յացաւ «Հայ­կա­կան ինքնու­թեան քննա­կան մօ­տեցումներ 21-րդ դա­րուն՝ խո­ցելիու­թիւն, առաձ­գա­կանու­թիւն եւ փո­խակեր­պութիւն» խո­րագ­րեալ գիտաժո­ղովը, որու կազ­մա­կեր­պիչներն էին «Հրանդ Տինք Հիմ­նարկ»ն ու «Հա­մազ­գա­յին»ը՝ հովանա­ւորու­թեամբ Լիզ­պո­նի «Գա­լուստ Կիւլպէն­կեան Հիմ­նարկու­թեան» ու Պոլ­սոյ Շուէտի գլխա­ւոր հիւ­պա­տոսու­թեան։ Գի­տաժո­ղովը կա­յացաւ «Հրանդ Տինք Հիմ­նարկ»ի «Անա­րատ Յղու­թիւն» շէն­քի «Հա­ւաք» սրա­հին մէջ։

«Հրանդ Տինք Հիմ­նարկ»ը ամե­նամեայ գի­տաժո­ղով­նե­րով կը ջա­նայ ար­ծարծել հար­ցեր, որոնց քննար­կումը ան­ցեալի լու­սա­բան­ման ու յատ­կա­պէս ներ­կան վեր­լուծե­լու տե­սակէ­տէ կ՚ու­նե­նան խիստ կա­րեւոր նշա­նակու­թիւն։ Այդպէս էր, օրի­նակ, 2013-ին կազ­մա­կեր­պուած իսլամաց(ու)ած հա­յերու խորհրդա­ժողո­վը, 2012-ին Մար­տի­նին ու 2011-ին Տի­յար­պէ­քիրին նուիրուած գի­տաժո­ղով­նե­րը եւլն.։ Այդպէս եղաւ նաեւ այս վեր­ջի­նը, ուր օրա­կար­գի բե­րուած նիւ­թե­րը, ինչպէս կը յու­շէ ձեռ­նարկին խո­րագի­րը, կա­րեւոր էին, հե­տաքրքրա­կան ու արդիական։

1990-ականների սերնդի կեանքն ու կռիւը նոր ֆիլմում

ՆՈՒՆԷ ՀԱԽՎԵՐԴԵԱՆ

 

«Կեանք ու կռիւ» նոր գեղարուեստական ֆիլմը, որը էկրաններ բարձրացաւ Հայաստանի անկախութեան 25-ամեակի օրը, փորձում է վերստեղծել ու իմաստաւորել այն սերնդի դրաման ու սպասելիքները, որն անկախութեան առաջին տարիներին երիտասարդ էր, ոգեւորուած, սիրահարուած ու մի քիչ էլ շփոթուած:
Հին կեանքը` իր յստակ գծագրուած սովետահայ կայունութեամբ (լճացմամբ) աւարտուել էր, վրայ էր հասել յուսադրող ու միաժամանակ` թեւաթափ անող ապագան, որն ամէն վայրկեան ենթակայ էր փոփոխման: Եւ ի հարկէ, Արցախեան պատերազմն էր:

Վահան Թէքէեանի ուրոյն ու անծանօթ «Կեսարիա»ն

Պոլսոյ «Ժամանակ» օրաթերթի 100ամեակի մատենաշարը՝ «Ժամանակ-100», հարստացած է իր հերթական՝ չորրորդ հրատարակութեամբ։ Մի­սաք Գօ­չու­նեա­նի, Ե­րու­խա­նի ու Ռու­բէն Զար­դա­րեա­նի գիր­քե­րուն կու գայ միա­նալ Վա­հան Թէ­քէեա­նի (1878-1945) «Կե­սա­րիա․ երթուդար­ձի եւ բնա­կու­թեան օ­րա­գիր մը» հա­տո­րը (175 էջ)։ Ծա­նօ­թագ­րու­թիւն­նե­րով ու յատուկ ա­նուն­նե­րու ցան­կով օժ­տեալ հա­տո­րին մաս կազ­մած են նաեւ Թէ­քէեա­նի այս­պէս կոչուած կե­սա­րա­կան գոր­ծե­րը՝ պա­տա­նե­կան շրջա­նին գրի ա­ռած «Կա­ղան­դը Կե­սա­րիոյ մէջ»ը եւ «Ս․ Կա­րա­պետ Կե­սա­րիոյ» ու «Գի­շե­րուան ա­ղօթ­քը» քեր­թուած­նե­րը։ Հա­տո­րը կազ­մած ու խմբագ­րած են սփիւռ­քա­հայ ա­նուա­նի գրա­գէտ Գրի­գոր Պըլ­տեան ու բա­նա­սէր Սե­ւան Տէյիրմեն­ճեան։ «Հրա­շա­գործ Ս․ Կա­րա­պետ» խո­րագ­րեալ յա­ռա­ջա­բա­նին հե­ղի­նա­կը նոյն­պէս Գրի­գոր Պըլ­տեանն է։ Կող­քը պատ­րաս­տած է ա­րուես­տա­գէտ Ա­րէտ Կը­ճըր։

Zareh Vorpouni: The Renegade of Late 20th Century Western Armenian Literature

Jennifer Manoukian

 

Zareh Vorpouni was a lone ranger. In a corpus that spanned genre and era, he embodied the new, the experimental, and the transgressive in Western Armenian fiction in a way that few writers can, or have cared to, rival. Writing most prolifically in the 1960’s and 1970’s when readers and interest in literature were in decline, Vorpouni’s cultural apotheosis in the eyes of the Armenian diaspora never happened in his lifetime, during which he was read and admired only by a small group of Armenian intellectuals mostly concentrated in France—his home from 1922 until his death in 1980.

But Vorpouni’s obscurity is unwarranted, especially in a day and age in which the touchstones of Armenian diaspora culture are growing stale and many are in search of the freshness and the intellectual vigor that Vorpouni epitomized.

Why is Turkey reviving an Ottoman sultan?

Mustafa Akyol

 

In Turkey, there has been an unmistakable revival of the image of Sultan Abdulhamid II. The powerful Ottoman monarch who ruled the empire single-handedly from 1876 to 1909 is praised with a flood of articles in the pro-government press, endless messages on social media and various conferences and panels. The speaker of the Turkish parliament, Ismail Kahraman, a confidant of President Recep Tayyip Erdogan, even hosted an “International Symposium on Sultan Abdulhamid II and His Era,” at the Dolmabahce Palace in Istanbul, a relic from the latter-day Ottoman Empire. The great sultan, Kahraman said, “is a mariner’s compass to give us direction and enlighten our future.”

«Նոր Յառաջ»ի հարցազրոյցը Սուրիոյ «Գանձասար» շաբաթաթերթի խմբագիր Զարմիկ Պօղիկեանի հետ

ԺԻՐԱՅՐ ՉՈԼԱՔԵԱՆ (*)

 

«Նոր Յառաջ» - Սուրիոյ ընդհանուր կացութեան մասին յաճախ «Գանձասար»-էն տեղեկութիւններ կը քաղենք՝ առանց անմիջական ուղղակի կապ հաստատելու։ Նախ անկեղծօրէն պէտք է ըսել, թէ զարմանալի է որ «Գանձասար»-ը Հալէպի մէջ տակաւին կը յարատեւէ եւ Սուրիոյ պատերազմի մասին օրը օրին լուրեր կը հաղորդէ սփիւռքահայ մամուլին։ Կ՚ուզէինք գիտնալ թէ ինչպէ՞ս կը գոյատեւէք, թերթին աշխատակազմը քանի՞ հոգիէ կազմուած է եւ անմիջական ի՞նչ դժուարութիւններ կը դիմագրաւէք։
Զարմիկ Պօղիկեան - Հակառակ այս դժուար պայմաններուն, Սուրիոյ տագնապին սկիզբէն ի վեր յանձնառու եղանք թերթը շարունակելու, որովհետեւ մամուլը կենդանի ուժ մըն է, որ մարդոց յոյս կու տայ, մանաւա՛նդ այսօր, մեր պարագային, երբ համացանցային ծառայութիւնը ընդհանրապէս խափանուած է։ Ժողովուրդը կը սպասէ հայկական աշխարհէն լուրերու, վերլուծութիւններու. ճիշդ այդ պատճառով ալ համայնքին համար թերթը կարծէք մխիթարական ազդակ մըն է, որուն անհամբեր կը սպասէ։ Մենք ալ մեր կարգին աւելի պատասխանատու կը զգանք շարունակելու այս գործը։ «Գանձասար»-ի խմբագրակազմը ընդամէնը տասը հոգիէ կը բաղկանայ եւ բոլորն ալ երիտասարդներ են։ Արդարեւ, պայմանները դժուար են, ապահովական կացութիւնը ծանր է…։ Մեր կեդրոնը երկու անգամ հրթիռակոծուեցաւ եւ երկու անգամուն ալ ստիպուած եղանք տեղափոխուիլ։ Վերջին անգամ ուղղակի մեր աշխատավայրի բոլոր ապակիները փշրուեցան այն ատեն երբ բոլորս կ՚աշխատէինք։ Սարսափահար դուրս վազեցինք եւ անմիջապէս փոխադրուեցանք «Արամ Մանուկեան» ժողովրդային տուն, ուր ալ մինչեւ կացութեան հանդարտիլը երկու-երեք ամիս աշխատեցանք։

---

«ՆՅ» - Ո՞ւր կը գտնուի «Արամ Մանուկեան» ժողովրդային տունը եւ որո՞ւն կը պատկանի։
Զ.Պ. - Ան կը գտնուի Հալէպի «Վիլլաներ» թաղամասին մէջ։ Հոն հաստատուած են հայկական մշակութային կեդրոնները, ընկերային սրահները, ակումբները եւ 15 հազար գիրք պարունակող «Քրիստափոր Միքայէլեան» գրադարանը։ Տունը ՀՅԴ-ին կը պատկանի։ Հոս միջանկեալ ըսեմ, թէ Արամ Մանուկեան տունը պատերազմի ընթացքին հաւատարիմ իր կոչումին՝ վերածուեցաւ իրական ժողովրդային տունի, որովհետեւ բոլոր այն կեդրոնները, որոնք իրենց կառոյցներէն զրկուեցան եւ բախումնային գիծին վրայ յայտնուեցան, իրենց գործունէութիւնը այնտեղ շարունակեցին, թէկուզ նեղ սենեակներու մէջ։ Այլ խօսքով «Արամ Մանուկեան»-ը հիւրընկալեց բոլորը եւ նոյնիսկ պատսպարանի 22 սաները այնտեղ փոխադրուեցան, երբ պատասպարանը ռմբակոծուեցաւ։ Այդ տղաքը կեդրոնին «Լեւոն Շանթ» մշակութային սրահին մէջ համախմբուեցան, որ դադրեցնելով իր մշակութային գործունէութիւնը՝ վերածուեցաւ ապաստանի մը, ուր տղաները մօտաւորապէս մէկ տարի մնացին։

«ՆՅ» - Այսօր «Գանձասար»-ը ո՞ր թաղին մէջ կը գտնուի։
Զ.Պ. - Մենք արդէն վերադարձած ենք մեր կեդրոնը, որ կը գտնուի «Մուշիյէ» թաղամասին մէջ, բայց հիմա երկու յարկ վար իջած ենք եւ գրասենեակի մը մէջ համեմատաբար քիչ մը աւելի նեղ պայմաններու մէջ կ՚աշխատինք, բայց կարեւորն այն է, որ թերթը լոյս կը տեսնէ։

«ՆՅ» - Բայց երբ համացանցային կապ չկայ ուրկէ՞ կ՚առնէք լուրերը։
Զ.Պ. - Մենք ստիպուած յաւելեալ գումար յատկացնելով մասնաւոր յատուկ ընկերութիւններու լրատուական ծառայութիւններէն կ՚օգտուինք։ Անշուշտ, թուղթի դժուարութիւն ունինք եւ նկատի ունենալով որ Հալէպի մէջ թուղթ մատակարարող ընկերութիւն ալ չմնաց, մենք յաճախ սուղ գիներով Դամասկոսէն թուղթ կ՚ապսպրենք։ Ըսեմ, թէ «Գանձասար»-ը միակն է, որ Հալէպի մէջ կը տպագրուի եւ նոյնիսկ պետական թերթերը դադրեցուցած են իրենց հրատարակութիւնը (կը գործեն միա՛յն անոնց կայքէջային տարբերակները)։ Նկատի ունենալով, որ Հալէպահայութիւնը ընթերցանութիւնը սիրող համայնք մըն է եւ «Գանձասար»-ը կը փնտռէ, մենք կը տոկանք դժուարութիւններուն։

«ՆՅ» - Որքա՞ն է թերթին տպաքանակը։
Զ.Պ. - «Գանձասար»-ը այսօր շուրջ վեց հարիւր օրինակով լոյս կը տեսնէ (նախքան պատերազմը տպաքանակը 1.200 էր)։ Անշուշտ մաս մը անվճար կը բաժնենք միութիւններուն, հաստատութիւններուն եւ մաս մըն ալ վճարովի է, բայց շատ չնչին գինով։ Աւելցնեմ, թէ նախքան պատերազմը մենք արտասահման՝ Սփիւռքի զանազան գաղութներուն եւ Հայաստան ալ կ՚առաքէինք թերթը, բայց ներկայիս երթեւեկութիւնը դժուար ըլլալով այդ հնարաւորութիւնը չունինք։
Միւս կողմէ, երբեմն մեր անձնակազմէն ոմանք կը ճամբորդեն եւ ստիպուած նոր մէկը պէտք է գտնել եւ գործին վարժեցնել։ Ըսել կ՚ուզեմ թէ բազմակողմանի դժուարութիւններ կան բայց մենք սիրով յառաջ կը տանինք մեր աշխատանքը։

«ՆՅ» - «Գանձասար»-ը յատկապէս ո՞ր տարիքի ընթերցողներուն ուղղուած է։
Զ.Պ. - Մեր ժողովուրդի բոլոր տարիքի զաւակներուն համապատասխան էջեր եւ բաժիններ ունինք։ Մանկապատանեկան «Կկու»-ն չորս էջերէ կազմուած յաւելուած մըն է, որ ամէն թիւի հետ լոյս կը տեսնէ՝ խաղերով, հէքեաթներով, պատմուածքներով։ Յաճախ մրցանակներ կը յայտարարենք՝ երեխաներու մօտ գրելու, շարադրութեան եւ ընթերցանութեան ձիրքերը զարգացնելու նպատակով։ Ըսեմ, թէ «Կկու»-ն միշտ փնտռուած ու սիրուած է փոքրերուն կողմէ։ Բացի ատկէ, թերթը ունի նաեւ քաղաքական, լրատուական, մարզական, կնոջական էջեր, խաղերու եւ խաչբառի յատուկ էջ մը՝ «Մտամարզանք» անունով։ Պարբերաբար կը հրատարակենք գրականութեան, մշակոյթի եւ արուեստի նուիրուած էջ մը։ Յատուկ բաժին տրամադրուած է հայաստանեան եւ արցախեան լուրերուն՝ «Լուրեր հայաշխարհէն» ենթավերնագրով, իսկ «Գաղութէ գաղութ» վերնագրին տակ հայ գաղթօճախներուն վերաբերեալ լուրեր կը հրապարակենք։ Անշուշտ տեղական, թեմական եւ մշակութային լուրերը կ՚արտացոլան «Գանձասար»-ի մէջ լոյս տեսած թղթակցութիւններու կամ հաղորդակցութիւններու միջոցաւ։

«ՆՅ» - Անցնող շուրջ հինգ տարիներուն ընթացքին տագնապի պատճառով տեղական կազմակերպութիւններու գործունէութիւնը հաւանաբար լրջօրէն խանգարուեցաւ։ Այդ երեւոյթը ի՞նչ ազդեցութիւն ունեցաւ թերթին վրայ, նկատի ունենալով որ «Գանձասար»-ը համայնքային մամուլ մըն է։
Զ.Պ. - Ճիշդ է որ ներհամայնքային կեանքը որոշ չափով կորսնցուցած է իր նախկին թափը եւ թիւի ու որակի իմաստով նուազած են ձեռնարկները, բայց ատով հանդերձ պէտք է ըսել, որ մեր գաղութի միութիւններն ու կազմակերպութիւնները կը շարունակեն գործել՝ պարախումբեր, երգչախումբեր, գեղարուեստական ձեռնարկներ, դպրոցական հանդէսներ տեղի կ՚ունենան։ Հոս պէտք է ըսել, որ թէեւ աշակերտներուն թիւը նուազած է եւ անոնցմէ շուրջ հարիւրէն վաթսունը մեկնած է երկրէն, մանաւա՛նդ Հալէպէն, սակայն մշակութային կեանքը կը շարունակուի, եկեղեցական արարողութիւնները կը կատարուին, Ազգային իշխանութիւնը իր զանազան մարմիններով կը գործէ։ Հոս, առիթէն օգտուելով կ՚ուզեմ դէպք մը յիշել, որ երբեք պիտի չմոռնամ.- Ժամանակ մը առաջ շաբաթ մըն էր, որ Հալէպի սուրիական իշխանութեան տակ գտնուող բաժինը շրջափակուած էր զինեալ ահաբեկիչներու կողմէ եւ նոյնիսկ սննդամթերք չէր հասներ ժողովուրդին, գումարած՝ ջուրի եւ ելեկտրականութեան տագնապը։ Շուկան պաս-պարապ էր։ Այդ շաբթուան ընթացքին «Համազգային»-ը ձեռնարկ մը կազմակերպեց եւ զայն անուանեց «Կեանքը կը շարունակուի Հալէպի մէջ»… Պէտք էր տեսնէիք այդ օրը հաւաքուած բազմութեան թիւը։ Ելոյթ ունեցան միութեան պարախումբն ու երգչախումբը՝ բարձրացնելով ժողովուրդին տրամադրութիւնը։ Շատ յուզիչ պատկեր մը բացուեցաւ մեր առջեւ։ Ամբողջ հալէպահայութիւնը ներկայ էր այդ սրահին մէջ…։

«ՆՅ» - Ի՞նչ կացութիւն կը տիրէ Նոր Գիւղի մէջ ուր Հայերու կողքին կը բնակին Արաբներ եւ այլ ազգի ժողովուրդներ։ Արդեօք հոն մե՞ծ է գաղթողներու թիւը։
Զ.Պ. - Ընդհանրապէս ժողովուրդի տարբեր բաղադրամասերու մէջ գաղթողներու համեմատութիւնը մեծ է։ Միւս կողմէ, դրական երեւոյթը այն է, որ Հալէպի մէջ տարբեր ազգեր կողք-կողքի համերաշխ կ՚ապրին։ Պէտք է ըսել, որ այս պատերազմը արտասովոր բան մըն էր մեզի համար, որ կ՚ենթադրեմ՝ թէ դուրսէն դրդուած էր։ Սուրիոյ մէջ արդէն գոյութիւն ունէր շատ ծայրայեղ եւ գրեթէ անգրագէտ տարր մը, որ փոքրամասնութիւն կը կազմէր եւ նոյն այդ խաւին դրդումով է, որ այս ծայրայեղական շարժումը սկսաւ ու այլ ուղղութիւններով ընթացք առաւ։ Բայց այսօր Հայեր, քրիստոնեայ Արաբներ եւ իսլամ սիւննիներ կողք-կողքի կ՚ապրին։

«ՆՅ» - Ո՞վ կը հսկէ հայկական թաղամասերուն վրայ։
Զ.Պ. - Պատերազմի առաջին օրերէն ի վեր հայ նուիրեալ տղաներ կամաւոր ստանձնած են հայկական կառոյցներու պաշտպանութիւնը։ Անոնք մարտերու չեն մասնակցիր եւ պարզապէս կը հսկեն որպէսզի «թափանցումներ» չըլլան, ապօրինի դէպքեր տեղի չունենան, ինչպէս՝ գողութիւն, թալան, եւայլն։ Մեր տղաքը գիշեր-ցերեկ հերթափոխութեամբ կը հսկեն հայկական թաղերու վրայ եւ նոյնիսկ պատերազմի ամենէն տաք պահերուն երբեք իրենց դիրքերը չլքեցին։ Անոնք նուիրումով կը ծառայեն։

«ՆՅ» - Գաղթող Հայերը արդեօք ծախա՞ծ են իրենց ունեցուածքը։
Զ.Պ. - Ո՛չ, պարզապէս գաղթած են եւ անոնցմէ շատեր Ազգային Առաջնորդարանի կողմէ պատրաստուած ցուցակներուն մէջ արձանագրած են, որ իրենց ունեցուածքը կը պատկանի Ազգային Առաջնորդարանին եւ համայնքին։ Այսինքն գաղթողներու բնակարաններուն վրայ այդպիսի արձանագրութեամբ թուղթ կը փակցնեն եւ անշուշտ այդ շինութիւններն ալ հսկողութեան տակ կ՚առնուին։ Պէտք է ըսել, որ մեր համայնքը տագնապի օրերուն ունեցաւ մարդկային կորուստներ, բնակարանային վնասներ, մօտաւորապէս հազարի հասնող գործատուներ քանդուեցան, ութ հարիւրի չափ ալ կիսաքանդ վիճակի մէջ յայտնուեցան, վնասուեցան եկեղեցիներ, դպրոցներ եւ ազգային այլ կառոյցներ։ Այս պայմաններուն մէջ մեծ դեր ունեցաւ առաջին իսկ օրերուն կեանքի կոչուած «Սուրիահայութեան շտապ օգնութեան եւ վերականգնումի մարմինը», որուն մաս կը կազմեն առաքելական, կաթողիկէ եւ աւետարանական երեք համայնքապետերը, ՀՅԴ, Հնչակեան եւ Ռամկավար երեք կուսակցութիւնները, Սուրիահայ Օգնութեան Խաչը եւ ՀԲԸՄ-ը։ Այս կազմակերպութիւնները ձեռք-ձեռքի եւ միասնաբար կ՚աշխատին եւ հետեւեալ բնագաւառներու մէջ ժողովուրդին ծառայութիւն կը մատուցանեն.-
- Կրթական մարզը։ Կրթաթոշակներ կը յատկացուին հայկական բոլոր դպրոցներուն, քանի որ ծնողներուն 90 առ հարիւրը վճարում կատարելու ի վիճակի չէ եւ տնտեսական ծանր կացութեան մէջ կը գտնուի։
- Այս Մարմինը նաեւ կը հոգայ բնակարանային վնասները, այսինքն գումար մը կը յատկացնէ վնասուած շէնքերը բնակելի դարձնելու համար։
- Առողջապահական մարզին կարիքներն ալ կը հոգայ։ Խնամք եւ օգնութիւն կը հասցնէ վիրաւորներուն։
- Կենցաղային օժանդակութիւններ։ Կարիքաւոր ժողովուրդին կը բաժնէ մէկ ամսուան համար բաւարար սննդակողովներ, իսկ ձմրան օրերուն նոյն Մարմինը երբեմն նաեւ վառելանիւթի դրամ կը տրամադրէ։
Այս Մարմինը համայն հայութեան օժանդակութիւններու միջոցաւ կը տնօրինէ իր ազգանպաստ գործունէութիւնը, այսինքն՝ Հայաստանէն, Միջին Արեւելքէն, Եւրոպայէն, Միացեալ Նահանգներէն եւ այլ հայաշատ գաղութներէն համայնքային օժանդակութիւններ կը ստանայ։ Յատկանշական են նաեւ ՀՕՄ-ի, ՀԲԸՄ-ի եւ «Գալուստ Կիւլպէնկեան» հաստատութեան կողմէ եղած նուիրատւութիւնները։ Իսկ այս բոլորը Անթիլիասի միջոցաւ կը փոխանցուին վերոնշեալ շտապ օգնութեան Մարմինին։

«ՆՅ» - Պատերազմի շրջանին երբ աշխատանք չկայ բնականաբար եկամուտ ալ չի կրնար ըլլալ։ Հոն մնացողները ինչպէ՞ս կը հոգան իրենց կարիքները։
Զ.Պ. - Ըսեմ, որ այս պատերազմը աննախադէպ էր մեզի համար։ Անփորձ էինք։ Առաջին տարին մարդիկ իրենց խնայած դրամը օգտագործեցին, ենթադրելով որ իրավիճակը կրնայ կայունանալ։ Բայց երբ տեսան որ պատերազմը երկար պիտի տեւէ եւ կարելի չէ այսպէս շարունակել, շատեր սկսան իրենց արհեստը եւ աշխատանքի ձեւը փոխել։ Օրինակ՝ վաճառականը դարձաւ նպարավաճառ, մեծ խանութ ունեցող ոսկերիչը փոքրիկ կրպակի մը մէջ սկսաւ ծխախոտ ծախել, որպէսզի իր ընտանիքին ապրուստը հոգայ։

«ՆՅ» - Պատերազմի բերումով շատեր գաղթեցին Սուրիայէն եւ արտասահման մեկնեցան։ Իսկ ոմանք ալ համախմբուեցան Լաթաքիոյ շրջանը։ Ներկայիս հոն ի՞նչ թիւով հայութիւն կ՚ապրի։
Զ.Պ. - Այսօր Լաթաքիոյ եւ Թարթուսի շրջաններուն մէջ - որ համեմատաբար աւելի ապահով է - մօտաւորապէս ինը-տասը հազար Հայեր կը բնակին՝ անցեալի եօթը հազարին փոխարէն։ 15-էն 17 հազար սուրիահայեր ալ մեկնած են Հայաստան ու հոն հաստատուած։ Անոնք աստիճանաբար սկսած են ընտելանալ հայրենի կեանքին։ Պէտք է ըսել, որ ազգային իշխանութիւնները կը քաջալերեն դէպի Հայրենիք ուղղութիւնը, ըսելով թէ օտար երկիրներու մէջ ուծացումը անխուսափելի է։

______
(*) Հարցազրոյցը կայացած է Թեհրանի մէջ, ուր «Ալիք»-ի 85-ամեակին առիթով համախմբուած էին աշխարհասփիւռ հայ մամուլի ներկայացուցիչները։

«Նոր Յառաջ», 1 Հոկտեմբեր 2016