Ի վերջոյ յստակութիւն

 ԱՐԱ ԳՕՉՈՒՆԵԱՆ

Պատ­րիար­քա­կան Ա­թո­ռի Ե­կե­ղե­ցա­կա­նաց հա­մա­գու­մար ժո­ղո­վին ըն­դու­նած վեր­ջին ո­րոշ­ման ար­ձա­գանգ­նե­րը կը շա­րու­նա­կուին։ Ար­դա­րեւ, Թուր­քիոյ հա­յոց 84-րդ պատ­րիար­քը՝ Տ. Մես­րոպ Արք. Մու­թա­ֆեան կո­չուե­ցաւ հանգստեան ու գա­հը պաշ­տօ­նա­պէս հռչա­կուե­ցաւ թա­փուր։ Նո­րին Ա­մե­նա­պա­տուու­թեան ան­բու­ժե­լի հի­ւան­դու­թեամբ պայ­մա­նա­ւո­րուած ա­ւե­լի քան ութ տա­րուան գոր­ծըն­թա­ցի ներ­կայ փու­լին՝ ա­ռա­ջին ան­գամ ընտ­րու­թեան հե­ռան­կա­րը, նո՛ր պատ­րիարք մը ընտ­րե­լու հո­րի­զո­նը այս­քան յստա­կօ­րէն ու­րուագ­ծուե­ցաւ մեր հա­մայն­քին առ­ջեւ։ Թրքա­հա­յու­թեան օ­րա­կար­գը յե­ղաշր­ջուած է, նաեւ հա­մայն հա­յու­թեան ու­շադ­րու­թիւնն ալ ո­րոշ չա­փով թե­քուած՝ ա­նոր վրայ։ Յայտ­նի է, որ այս պատ­մա­կան ի­րա­դար­ձու­թիւ­նը պի­տի շա­րու­նա­կէ եր­կար ժա­մա­նակ լրջօ­րէն զբա­ղեց­նել օ­րա­կար­գը։ Ա­մեն. Ս. Պատ­րիարք Հօր ող­բեր­գա­կան հի­ւան­դու­թեամբ պայ­մա­նա­ւո­րուած այս գոր­ծըն­թա­ցին մէջ իւ­րա­քան­չիւր փուլ ուղ­ղոր­դուած է բա­զում հար­ցա­կան­նե­րով։ Այս ան­գամ ալ նոյնն է պա­րա­գան։ Հա­սա­րա­կու­թեան մտքին մէջ ծա­գած են բազ­մա­թիւ հար­ցա­կան­ներ։ Մեր համայնքը, ակնյայտ է, որ երկար ժամանակ կորսնցուցած է, նոյնիսկ մսխած՝ այս խնդրի լուծման համար։ Յամենայնդէպս, ըստ երեւոյթին, գտնուած է բարւոք լուծում մը սկզբունքօրէն՝ եթէ անշուշտ գործադրութիւնն ալ ըլլայ համահունչ։

Zareh Vorpouni's The Candidate Published in English

Zareh Vorpouni (1902–1980) was a prominent French Armenian writer. He was the author of numerous novels and short story collections, including The Persecuted, a cycle of four novels published between 1929 and 1974: The Attempt (1929), The Candidate (1967), Asphalt (1972), and A Regular Day (1974).

Intersections: Armenians sign on to help homeland

Liana Aghajanian

 

"The dispersion of any people from their original homeland" is the dictionary definition of diaspora, but it doesn't do much to capture the complexity, challenges, nuance and difficulty of what it means to function outside of the place you originally came from.

When you're involuntarily dispersed across the world, forcibly losing culture, you sometimes spend a lifetime trying to get it back. Sometimes there is success, but you often end up with more questions. You try to find your grounding, but end up permanently stuck in limbo.

It is not easy being part of a diaspora, no matter your background. Things feel fragmented — your identity, your loyalty, your language and family.

Armenians have been part of the American fabric for centuries, having contributed to society in ways that are often unseen — from medical advancements, law, art, entertainment and politics. These contributions are often ignored or unknown, but important. They offer a complex, three-dimensional glimpse of our legacy in this country.

Երախտաւոր հայագէտի նոր աշխատութիւնը (*)

ԼԵՒՈՆ ՏԷՐ ՊԵՏՐՈՍԵԱՆ

 

1989 թուականի աշնանը, ծանր վիրահատութիւնից յետոյ Փարիզում ապաքինուելու շրջանում, շուրջ երեք ամիս ապրեցի մուսալեռցի ազգականիս՝ Մխիթարեան սան, բանաստեղծ, բանասէր եւ թարգմանիչ Զուլալ Գազանճեանի բնակարանում։ Նա արթնանում էր առաւօտեան ժամը 6-ին եւ, գրասեղանից չկտրուելով, մինչեւ կէսօր զբաղւում իր ուսուցիչ Կիւրեղ վրդ. Քիպարեանի «Պատմութիւն հայ հին գրականութեան» գրքի լրացուած վերահրատարակութեան պատրաստման աշխատանքով, որը նախաձեռնել էր Ներսէս վրդ. Տէր-Ներսէսեանի գործակցութեամբ։ Քիպարեանի մեծարժէք աշխատութիւնն առաջին անգամ լոյս էր տեսել 1944 թուականին, որից յետոյ հեղինակը տասնեակ տարիներ շարունակաբար խմբագրել ու լրացրել էր այն, այդպէս էլ, սակայն, չհասցնելով կեանքի ընթացքում իրականացնել նրա վերահրատարակման գործը։

Պօղոս Խաչատրեանի կազմած հայագիտական մատենագիտութիւնը

ՎԱՆՕ ԵՂԻԱԶԱՐԵԱՆ

 

Օրերս տպագրուել է հայագիտութեան մեծ երախտաւոր Պօղոս Խաչատրեանի «Հայ հին գրականութեան մատենագիտութիւն» ստուարածաւալ աշխատութիւնը («Տիգրան Մեծ» հրատարակչութիւն, Երեւան, 2016), որը լրացրել եւ խմբագրել է ձեռագրագէտ Արշակ Բանուչեանը: Գրախօսուող գրքի մասին արդէն իսկ Հոկտեմբերի 8-ի «Չորրորդ իշխանութիւն» թերթում Լեւոն Տէր-Պետրոսեանը տպագրել է «Երախտաւոր հայագէտի նոր աշխատութիւնը» յօդուածը, որն ըստ էութեան գրախօսուող գրքի առաջաբանն է:

Մեր նպատակն է արժեւորել այդ աշխատութիւնը` ի ցոյց դնելով նրա արդիականութիւնը, մեծ հայագէտի կազմածի եւ Ա. Բանուչեանի` հետագայում կատարած լրացման արժանիքները` առաջնորդուելով համադրական, վերլուծական մեթոդաբանութեամբ:

7րդ տարեդարձին առթիւ. անդրադարձ

Ժ.Չ.

 

27 Հոկտեմբեր 2009-ին «Նոր Յառաջ» իր առաջին թիւը հրատարակեց։ 7 տարիներ անցան եւ շուտով 1000-րդ թիւը լոյս պիտի տեսնէ։ Իսկ ֆրանսերէն յաւելուածը որ դարձաւ շաբաթաթերթ՝ իր 6-րդ տարեդարձը պիտի տօնէ։

Pizza wars: flatbread becomes latest battlefield in Turkey-Armenia dispute

 Sibel Hurtas

Translated by Sibel Utku Bila

Earlier this month, a Turkish newspaper reported that a new crisis was brewing between troubled neighbors Turkey and Armenia. The disputed issue this time is a popular foodstuff called “lahmacun” in Turkish and “lamadjo”(*) in Armenian. According to the report, the Armenians had launched an international drive to promote it as an Armenian dish, opening two restaurants in Russia.(**) The report sparked indignation among Turks, who also claim ownership of the dish, which is a thin piece of dough, topped with minced meat, vegetables and spices, ideally baked on a wood fire. Some television programs even took it upon themselves to explain why it was Turkish food.(***)

Krikor Beledian's "Fifty Years of Armenian Literature in France" Has Been Published in English

California State University, Fresno Armenian Studies Program Director Prof. Barlow Der Mugrdechian announced that Krikor Beledian’s Fifty Years of Armenian Literature in France has been published by the Armenian Series of The Press, at California State University, Fresno.

Translated from the original French into English by Christopher Atamian, Fifty Years of Armenian Literature in France is a groundbreaking study of the Armenian literary scene in the important Armenian Diaspora community of France. Beledian has produced a comprehensive and fascinating view of the Armenian literary landscape in France, one that will be of lasting significance to the study of Armenian literature.

Սուրիահայերը եւ Արմէն Խաչատրեանի կինոն

 ԾՈՎԻՆԱՐ ԼՈՔՄԱԿԷՕԶԵԱՆ

«Մենք կ՚ուզենք փրկել բոլոր այն հայերը, որ մնացին Սուրիոյ մէջ, մասնաւո­րապէս Հալէպի մէջ, բայց փրկել ոչ թէ նիւ­թա­կանով, այլ կը ջա­նանք գա­ղափար­ներ տալ եւ կոչ անել, որ­պէսզի բո­լորը ել­նեն այդ արեան բաղ­նի­քէն, քան­զի այս պա­տերազ­մը եր­կար պի­տի տե­ւէ՝ 30-40 տա­րի իմ կարծի­քովս, ար­դէն ահա վեր­ջա­ցաւ ըսո­ղը հոն մնաց, ու­նե­ցած դրա­մը վերջացաւ եւ ոչինչ դարձաւ տո­լարի եւ եւ­րո­յի առ­ջեւ։ Կամ կը փրկես դուն քե­զ եւ քու ըն­տա­նիքդ կամ ալ ու­նե­ցած միւլքիդ (ու­նե­ցուած­քիդ) ստրուկ դար­ձած զոհ կ՚եր­թաս։ Եթէ դուն քեզ­մէ ճիգ չթա­փես, էշ նահատակ պիտ եր­թաս իրա­կանու­թեան մէջ»։ Այսպի­սի կոչ արեց մի սու­րիահայ, որը միւս ար­տա­գաղ­թած սու­րիահա­յերի պէս ցաւ ի սիրտ լքել էր պա­տերազ­մի սկզբին իր սի­րելի Հա­լէպը եւ հաս­տատուել Գեր­մա­նիայում։

The Authenticity of the Naim Efendi Memoirs and Talat Pasha Telegrams

Below is the English translation of an interview conducted by Turkey’s Agos Newspaper with Professor Taner Akcam on the authenticity of long disputed Armenian Genocide documents—the memoir of Naim Bey and the Talat Pasha telegrams. Akcam is the Robert Aram, Marianne Kaloosdian, and Stephen and Marion Mugar Chair in Armenian Genocide Studies at Clark University.

Agos: A new work of yours, named The Naim Efendi Memoirs and Talat Pasha Telegrams has been published. Could you briefly tell us what your book is about?

Taner Akcam: As the title indicates, the book is about the memoirs of an Ottoman officer by the name of Naim Efendi and the Talat Pasha telegrams, which ordered the killing Armenians.

Agos: Aren’t these part of the so-called “Talat Pasha fake telegrams” claimed to be fabricated by the Armenians?

T.A.: Yes, these are the memoirs of Naim Efendi and the telegrams he gave to [Aram] Andonian, which everyone regards as fake or, if they find them legitimate, do not speak up about it.

Օդային հնագիտութեան ռահվիրան եւ նրա հայապատում գործերը

ԱՐԾՈՒԻ ԲԱԽՉԻՆԵԱՆ

 

Բելգիացի մի ընկերուհուց վերջերս ստացածս նուէրը՝ 2016-ին, Շուէյցարիայում հրատարակուած լուսանկարչական ալբոմը, ավելի քան հաճելի անակնկալ էր: Լեւոն Նորդիկեանի եւ Մարկ-Անտուան Կեսերի հեղինակած «Փոքր Ասիայից Լեւանտի երկինք. Անտուան Պուադըբարՙ հետազօտող եւ օդային հնագիտութեան ռահվիրան» վերնագրուած ֆրանսերէն ալբոմը ոչ միայն ինքնին հետաքրքրական էր որպէս պատմական վաւերագրութիւն, այլեւ, առաջին հերթին, ինձ գրաւեց հայութեան հետ ունեցած իր առնչութեամբ... Սա Բէյրութի Սեն Ժոզէֆ համալսարանի լիբանանեան նախապատմութեան թանգարանի տնօրէն, մեր հայրենակից Լեւոն Նորդիկեանի երկրորդ գիրքն է Պուադըբարի մասին. առաջինը՝ «Օդային հնագիտութեան ակունքներում. Ա. Պուադըբար», լոյս է տեսել 2000-ին, Բէյրութում (հեղինակակից՝ Ժան-Ֆրանսուա Սալ):

Հրաժեշտ Շամիրամ Սեւակին

ԱՆՈՒՇ ԹՐՈՒԱՆՑ

 

Լու­սան­կար մը կայ, որ վեր­ջին շրջա­նին հրա­պա­րա­կուե­լով,  սի­րե­լի դար­ձած է շա­տե­րուն: Շամի­րամ Սե­ւակն է լու­սան­կա­րին մէջ՝ խնա­մուած, ազ­նուա­կան դի­մա­գի­ծով, սպի­տա­կա­հեր հայու­հին, որ  լու­սան­կա­րին մէջ ինքն ալ ձեռ­քը ար­ծա­թա­գոյն շրջա­նա­կով լու­սան­կար մը բռնած է: Այդ մէ­կը լու­սան­կա­րուած է մէկ-եր­կու տա­րի ա­ռաջ՝ Ֆրան­սա, Նիս:  Սեւ-ճեր­մակ այդ լուսան­կա­րը մեծ դեր ու­նե­ցած է Շա­մի­րամ Սե­ւա­կի  կեան­քին մէջ: Լու­սան­կա­րը կը պատ­կե­րէ եր­կու ան­ձինք՝ Ռու­բէն Սե­ւակն ու գեր­մա­նու­հի կի­նը՝  Եա­նի Ա­փփե­լը: Շա­մի­րամ Սե­ւա­կի ծնողքն է, նա­հա­տակ գրող՝ Ռու­բէն Սե­ւակն ու ա­նոր հա­ւա­տա­րիմ կո­ղա­կի­ցը՝ Եա­նի Ա­փփե­լը:

Հայն ու հայկականը պետերբուրգեան մի հրատարակութեան մէջ

Այս տարի Պետերբուրգի «Սվոյօ իզդատելստվօ» հրատարակչութիւնը լոյս է ընծայել «Ուղեգրութիւններ. ընկալումներ եւ մեկնաբանութիւններ» յօդուածների ժողովածուն (ռուսերեն): Կազմողը եւ պատասխանատու խմբագիրը մոսկուացի գրականագէտ, բանասիրական գիտութիւնների դոկտոր Էլէոնորա Շաֆրանսկայան է, որն այս Հոկտեմբերին (ինչպես նաեւ անցեալ տարի աշնանը) գիտաժողովի մասնակցելու նպատակով այցելել էր Երեւան: Գիրքը կազմուած է երկու մասից. առաջինը վերնագրուած է «Ինչպէ՞ս է ապրում Էրիվանում երաշտահաւը»: Այս նախադասութիւնը վերցուած է ռուս գրող Իւրի Կարաբչիեւսկու հայաստանեան ուղեգրութիւնից, որին է վերաբերում ժողովածուի կազմող Էլէոնորա Շաֆրանսկայայի «Հակախորհրդային բանավէճը Իւրի Կարաբչիեւսկու "Կարօտ առ Հայաստան" ուղեգրութեան մէջ» յօդուածը:

«Հրանդ Տինք Հիմնարկ»ի ու «Համազգային»ի գործակցութեամբ գիտաժողով Պոլսոյ մէջ

ՍԵՒԱՆ ՏԷՅԻՐՄԵՆՃԵԱՆ

 

7-8 Հոկ­տեմբեր թուական­նե­րուն կա­յացաւ «Հայ­կա­կան ինքնու­թեան քննա­կան մօ­տեցումներ 21-րդ դա­րուն՝ խո­ցելիու­թիւն, առաձ­գա­կանու­թիւն եւ փո­խակեր­պութիւն» խո­րագ­րեալ գիտաժո­ղովը, որու կազ­մա­կեր­պիչներն էին «Հրանդ Տինք Հիմ­նարկ»ն ու «Հա­մազ­գա­յին»ը՝ հովանա­ւորու­թեամբ Լիզ­պո­նի «Գա­լուստ Կիւլպէն­կեան Հիմ­նարկու­թեան» ու Պոլ­սոյ Շուէտի գլխա­ւոր հիւ­պա­տոսու­թեան։ Գի­տաժո­ղովը կա­յացաւ «Հրանդ Տինք Հիմ­նարկ»ի «Անա­րատ Յղու­թիւն» շէն­քի «Հա­ւաք» սրա­հին մէջ։

«Հրանդ Տինք Հիմ­նարկ»ը ամե­նամեայ գի­տաժո­ղով­նե­րով կը ջա­նայ ար­ծարծել հար­ցեր, որոնց քննար­կումը ան­ցեալի լու­սա­բան­ման ու յատ­կա­պէս ներ­կան վեր­լուծե­լու տե­սակէ­տէ կ՚ու­նե­նան խիստ կա­րեւոր նշա­նակու­թիւն։ Այդպէս էր, օրի­նակ, 2013-ին կազ­մա­կեր­պուած իսլամաց(ու)ած հա­յերու խորհրդա­ժողո­վը, 2012-ին Մար­տի­նին ու 2011-ին Տի­յար­պէ­քիրին նուիրուած գի­տաժո­ղով­նե­րը եւլն.։ Այդպէս եղաւ նաեւ այս վեր­ջի­նը, ուր օրա­կար­գի բե­րուած նիւ­թե­րը, ինչպէս կը յու­շէ ձեռ­նարկին խո­րագի­րը, կա­րեւոր էին, հե­տաքրքրա­կան ու արդիական։

1990-ականների սերնդի կեանքն ու կռիւը նոր ֆիլմում

ՆՈՒՆԷ ՀԱԽՎԵՐԴԵԱՆ

 

«Կեանք ու կռիւ» նոր գեղարուեստական ֆիլմը, որը էկրաններ բարձրացաւ Հայաստանի անկախութեան 25-ամեակի օրը, փորձում է վերստեղծել ու իմաստաւորել այն սերնդի դրաման ու սպասելիքները, որն անկախութեան առաջին տարիներին երիտասարդ էր, ոգեւորուած, սիրահարուած ու մի քիչ էլ շփոթուած:
Հին կեանքը` իր յստակ գծագրուած սովետահայ կայունութեամբ (լճացմամբ) աւարտուել էր, վրայ էր հասել յուսադրող ու միաժամանակ` թեւաթափ անող ապագան, որն ամէն վայրկեան ենթակայ էր փոփոխման: Եւ ի հարկէ, Արցախեան պատերազմն էր:

Վահան Թէքէեանի ուրոյն ու անծանօթ «Կեսարիա»ն

Պոլսոյ «Ժամանակ» օրաթերթի 100ամեակի մատենաշարը՝ «Ժամանակ-100», հարստացած է իր հերթական՝ չորրորդ հրատարակութեամբ։ Մի­սաք Գօ­չու­նեա­նի, Ե­րու­խա­նի ու Ռու­բէն Զար­դա­րեա­նի գիր­քե­րուն կու գայ միա­նալ Վա­հան Թէ­քէեա­նի (1878-1945) «Կե­սա­րիա․ երթուդար­ձի եւ բնա­կու­թեան օ­րա­գիր մը» հա­տո­րը (175 էջ)։ Ծա­նօ­թագ­րու­թիւն­նե­րով ու յատուկ ա­նուն­նե­րու ցան­կով օժ­տեալ հա­տո­րին մաս կազ­մած են նաեւ Թէ­քէեա­նի այս­պէս կոչուած կե­սա­րա­կան գոր­ծե­րը՝ պա­տա­նե­կան շրջա­նին գրի ա­ռած «Կա­ղան­դը Կե­սա­րիոյ մէջ»ը եւ «Ս․ Կա­րա­պետ Կե­սա­րիոյ» ու «Գի­շե­րուան ա­ղօթ­քը» քեր­թուած­նե­րը։ Հա­տո­րը կազ­մած ու խմբագ­րած են սփիւռ­քա­հայ ա­նուա­նի գրա­գէտ Գրի­գոր Պըլ­տեան ու բա­նա­սէր Սե­ւան Տէյիրմեն­ճեան։ «Հրա­շա­գործ Ս․ Կա­րա­պետ» խո­րագ­րեալ յա­ռա­ջա­բա­նին հե­ղի­նա­կը նոյն­պէս Գրի­գոր Պըլ­տեանն է։ Կող­քը պատ­րաս­տած է ա­րուես­տա­գէտ Ա­րէտ Կը­ճըր։

Zareh Vorpouni: The Renegade of Late 20th Century Western Armenian Literature

Jennifer Manoukian

 

Zareh Vorpouni was a lone ranger. In a corpus that spanned genre and era, he embodied the new, the experimental, and the transgressive in Western Armenian fiction in a way that few writers can, or have cared to, rival. Writing most prolifically in the 1960’s and 1970’s when readers and interest in literature were in decline, Vorpouni’s cultural apotheosis in the eyes of the Armenian diaspora never happened in his lifetime, during which he was read and admired only by a small group of Armenian intellectuals mostly concentrated in France—his home from 1922 until his death in 1980.

But Vorpouni’s obscurity is unwarranted, especially in a day and age in which the touchstones of Armenian diaspora culture are growing stale and many are in search of the freshness and the intellectual vigor that Vorpouni epitomized.

Why is Turkey reviving an Ottoman sultan?

Mustafa Akyol

 

In Turkey, there has been an unmistakable revival of the image of Sultan Abdulhamid II. The powerful Ottoman monarch who ruled the empire single-handedly from 1876 to 1909 is praised with a flood of articles in the pro-government press, endless messages on social media and various conferences and panels. The speaker of the Turkish parliament, Ismail Kahraman, a confidant of President Recep Tayyip Erdogan, even hosted an “International Symposium on Sultan Abdulhamid II and His Era,” at the Dolmabahce Palace in Istanbul, a relic from the latter-day Ottoman Empire. The great sultan, Kahraman said, “is a mariner’s compass to give us direction and enlighten our future.”

«Նոր Յառաջ»ի հարցազրոյցը Սուրիոյ «Գանձասար» շաբաթաթերթի խմբագիր Զարմիկ Պօղիկեանի հետ

ԺԻՐԱՅՐ ՉՈԼԱՔԵԱՆ (*)

 

«Նոր Յառաջ» - Սուրիոյ ընդհանուր կացութեան մասին յաճախ «Գանձասար»-էն տեղեկութիւններ կը քաղենք՝ առանց անմիջական ուղղակի կապ հաստատելու։ Նախ անկեղծօրէն պէտք է ըսել, թէ զարմանալի է որ «Գանձասար»-ը Հալէպի մէջ տակաւին կը յարատեւէ եւ Սուրիոյ պատերազմի մասին օրը օրին լուրեր կը հաղորդէ սփիւռքահայ մամուլին։ Կ՚ուզէինք գիտնալ թէ ինչպէ՞ս կը գոյատեւէք, թերթին աշխատակազմը քանի՞ հոգիէ կազմուած է եւ անմիջական ի՞նչ դժուարութիւններ կը դիմագրաւէք։
Զարմիկ Պօղիկեան - Հակառակ այս դժուար պայմաններուն, Սուրիոյ տագնապին սկիզբէն ի վեր յանձնառու եղանք թերթը շարունակելու, որովհետեւ մամուլը կենդանի ուժ մըն է, որ մարդոց յոյս կու տայ, մանաւա՛նդ այսօր, մեր պարագային, երբ համացանցային ծառայութիւնը ընդհանրապէս խափանուած է։ Ժողովուրդը կը սպասէ հայկական աշխարհէն լուրերու, վերլուծութիւններու. ճիշդ այդ պատճառով ալ համայնքին համար թերթը կարծէք մխիթարական ազդակ մըն է, որուն անհամբեր կը սպասէ։ Մենք ալ մեր կարգին աւելի պատասխանատու կը զգանք շարունակելու այս գործը։ «Գանձասար»-ի խմբագրակազմը ընդամէնը տասը հոգիէ կը բաղկանայ եւ բոլորն ալ երիտասարդներ են։ Արդարեւ, պայմանները դժուար են, ապահովական կացութիւնը ծանր է…։ Մեր կեդրոնը երկու անգամ հրթիռակոծուեցաւ եւ երկու անգամուն ալ ստիպուած եղանք տեղափոխուիլ։ Վերջին անգամ ուղղակի մեր աշխատավայրի բոլոր ապակիները փշրուեցան այն ատեն երբ բոլորս կ՚աշխատէինք։ Սարսափահար դուրս վազեցինք եւ անմիջապէս փոխադրուեցանք «Արամ Մանուկեան» ժողովրդային տուն, ուր ալ մինչեւ կացութեան հանդարտիլը երկու-երեք ամիս աշխատեցանք։

---

«ՆՅ» - Ո՞ւր կը գտնուի «Արամ Մանուկեան» ժողովրդային տունը եւ որո՞ւն կը պատկանի։
Զ.Պ. - Ան կը գտնուի Հալէպի «Վիլլաներ» թաղամասին մէջ։ Հոն հաստատուած են հայկական մշակութային կեդրոնները, ընկերային սրահները, ակումբները եւ 15 հազար գիրք պարունակող «Քրիստափոր Միքայէլեան» գրադարանը։ Տունը ՀՅԴ-ին կը պատկանի։ Հոս միջանկեալ ըսեմ, թէ Արամ Մանուկեան տունը պատերազմի ընթացքին հաւատարիմ իր կոչումին՝ վերածուեցաւ իրական ժողովրդային տունի, որովհետեւ բոլոր այն կեդրոնները, որոնք իրենց կառոյցներէն զրկուեցան եւ բախումնային գիծին վրայ յայտնուեցան, իրենց գործունէութիւնը այնտեղ շարունակեցին, թէկուզ նեղ սենեակներու մէջ։ Այլ խօսքով «Արամ Մանուկեան»-ը հիւրընկալեց բոլորը եւ նոյնիսկ պատսպարանի 22 սաները այնտեղ փոխադրուեցան, երբ պատասպարանը ռմբակոծուեցաւ։ Այդ տղաքը կեդրոնին «Լեւոն Շանթ» մշակութային սրահին մէջ համախմբուեցան, որ դադրեցնելով իր մշակութային գործունէութիւնը՝ վերածուեցաւ ապաստանի մը, ուր տղաները մօտաւորապէս մէկ տարի մնացին։

«ՆՅ» - Այսօր «Գանձասար»-ը ո՞ր թաղին մէջ կը գտնուի։
Զ.Պ. - Մենք արդէն վերադարձած ենք մեր կեդրոնը, որ կը գտնուի «Մուշիյէ» թաղամասին մէջ, բայց հիմա երկու յարկ վար իջած ենք եւ գրասենեակի մը մէջ համեմատաբար քիչ մը աւելի նեղ պայմաններու մէջ կ՚աշխատինք, բայց կարեւորն այն է, որ թերթը լոյս կը տեսնէ։

«ՆՅ» - Բայց երբ համացանցային կապ չկայ ուրկէ՞ կ՚առնէք լուրերը։
Զ.Պ. - Մենք ստիպուած յաւելեալ գումար յատկացնելով մասնաւոր յատուկ ընկերութիւններու լրատուական ծառայութիւններէն կ՚օգտուինք։ Անշուշտ, թուղթի դժուարութիւն ունինք եւ նկատի ունենալով որ Հալէպի մէջ թուղթ մատակարարող ընկերութիւն ալ չմնաց, մենք յաճախ սուղ գիներով Դամասկոսէն թուղթ կ՚ապսպրենք։ Ըսեմ, թէ «Գանձասար»-ը միակն է, որ Հալէպի մէջ կը տպագրուի եւ նոյնիսկ պետական թերթերը դադրեցուցած են իրենց հրատարակութիւնը (կը գործեն միա՛յն անոնց կայքէջային տարբերակները)։ Նկատի ունենալով, որ Հալէպահայութիւնը ընթերցանութիւնը սիրող համայնք մըն է եւ «Գանձասար»-ը կը փնտռէ, մենք կը տոկանք դժուարութիւններուն։

«ՆՅ» - Որքա՞ն է թերթին տպաքանակը։
Զ.Պ. - «Գանձասար»-ը այսօր շուրջ վեց հարիւր օրինակով լոյս կը տեսնէ (նախքան պատերազմը տպաքանակը 1.200 էր)։ Անշուշտ մաս մը անվճար կը բաժնենք միութիւններուն, հաստատութիւններուն եւ մաս մըն ալ վճարովի է, բայց շատ չնչին գինով։ Աւելցնեմ, թէ նախքան պատերազմը մենք արտասահման՝ Սփիւռքի զանազան գաղութներուն եւ Հայաստան ալ կ՚առաքէինք թերթը, բայց ներկայիս երթեւեկութիւնը դժուար ըլլալով այդ հնարաւորութիւնը չունինք։
Միւս կողմէ, երբեմն մեր անձնակազմէն ոմանք կը ճամբորդեն եւ ստիպուած նոր մէկը պէտք է գտնել եւ գործին վարժեցնել։ Ըսել կ՚ուզեմ թէ բազմակողմանի դժուարութիւններ կան բայց մենք սիրով յառաջ կը տանինք մեր աշխատանքը։

«ՆՅ» - «Գանձասար»-ը յատկապէս ո՞ր տարիքի ընթերցողներուն ուղղուած է։
Զ.Պ. - Մեր ժողովուրդի բոլոր տարիքի զաւակներուն համապատասխան էջեր եւ բաժիններ ունինք։ Մանկապատանեկան «Կկու»-ն չորս էջերէ կազմուած յաւելուած մըն է, որ ամէն թիւի հետ լոյս կը տեսնէ՝ խաղերով, հէքեաթներով, պատմուածքներով։ Յաճախ մրցանակներ կը յայտարարենք՝ երեխաներու մօտ գրելու, շարադրութեան եւ ընթերցանութեան ձիրքերը զարգացնելու նպատակով։ Ըսեմ, թէ «Կկու»-ն միշտ փնտռուած ու սիրուած է փոքրերուն կողմէ։ Բացի ատկէ, թերթը ունի նաեւ քաղաքական, լրատուական, մարզական, կնոջական էջեր, խաղերու եւ խաչբառի յատուկ էջ մը՝ «Մտամարզանք» անունով։ Պարբերաբար կը հրատարակենք գրականութեան, մշակոյթի եւ արուեստի նուիրուած էջ մը։ Յատուկ բաժին տրամադրուած է հայաստանեան եւ արցախեան լուրերուն՝ «Լուրեր հայաշխարհէն» ենթավերնագրով, իսկ «Գաղութէ գաղութ» վերնագրին տակ հայ գաղթօճախներուն վերաբերեալ լուրեր կը հրապարակենք։ Անշուշտ տեղական, թեմական եւ մշակութային լուրերը կ՚արտացոլան «Գանձասար»-ի մէջ լոյս տեսած թղթակցութիւններու կամ հաղորդակցութիւններու միջոցաւ։

«ՆՅ» - Անցնող շուրջ հինգ տարիներուն ընթացքին տագնապի պատճառով տեղական կազմակերպութիւններու գործունէութիւնը հաւանաբար լրջօրէն խանգարուեցաւ։ Այդ երեւոյթը ի՞նչ ազդեցութիւն ունեցաւ թերթին վրայ, նկատի ունենալով որ «Գանձասար»-ը համայնքային մամուլ մըն է։
Զ.Պ. - Ճիշդ է որ ներհամայնքային կեանքը որոշ չափով կորսնցուցած է իր նախկին թափը եւ թիւի ու որակի իմաստով նուազած են ձեռնարկները, բայց ատով հանդերձ պէտք է ըսել, որ մեր գաղութի միութիւններն ու կազմակերպութիւնները կը շարունակեն գործել՝ պարախումբեր, երգչախումբեր, գեղարուեստական ձեռնարկներ, դպրոցական հանդէսներ տեղի կ՚ունենան։ Հոս պէտք է ըսել, որ թէեւ աշակերտներուն թիւը նուազած է եւ անոնցմէ շուրջ հարիւրէն վաթսունը մեկնած է երկրէն, մանաւա՛նդ Հալէպէն, սակայն մշակութային կեանքը կը շարունակուի, եկեղեցական արարողութիւնները կը կատարուին, Ազգային իշխանութիւնը իր զանազան մարմիններով կը գործէ։ Հոս, առիթէն օգտուելով կ՚ուզեմ դէպք մը յիշել, որ երբեք պիտի չմոռնամ.- Ժամանակ մը առաջ շաբաթ մըն էր, որ Հալէպի սուրիական իշխանութեան տակ գտնուող բաժինը շրջափակուած էր զինեալ ահաբեկիչներու կողմէ եւ նոյնիսկ սննդամթերք չէր հասներ ժողովուրդին, գումարած՝ ջուրի եւ ելեկտրականութեան տագնապը։ Շուկան պաս-պարապ էր։ Այդ շաբթուան ընթացքին «Համազգային»-ը ձեռնարկ մը կազմակերպեց եւ զայն անուանեց «Կեանքը կը շարունակուի Հալէպի մէջ»… Պէտք էր տեսնէիք այդ օրը հաւաքուած բազմութեան թիւը։ Ելոյթ ունեցան միութեան պարախումբն ու երգչախումբը՝ բարձրացնելով ժողովուրդին տրամադրութիւնը։ Շատ յուզիչ պատկեր մը բացուեցաւ մեր առջեւ։ Ամբողջ հալէպահայութիւնը ներկայ էր այդ սրահին մէջ…։

«ՆՅ» - Ի՞նչ կացութիւն կը տիրէ Նոր Գիւղի մէջ ուր Հայերու կողքին կը բնակին Արաբներ եւ այլ ազգի ժողովուրդներ։ Արդեօք հոն մե՞ծ է գաղթողներու թիւը։
Զ.Պ. - Ընդհանրապէս ժողովուրդի տարբեր բաղադրամասերու մէջ գաղթողներու համեմատութիւնը մեծ է։ Միւս կողմէ, դրական երեւոյթը այն է, որ Հալէպի մէջ տարբեր ազգեր կողք-կողքի համերաշխ կ՚ապրին։ Պէտք է ըսել, որ այս պատերազմը արտասովոր բան մըն էր մեզի համար, որ կ՚ենթադրեմ՝ թէ դուրսէն դրդուած էր։ Սուրիոյ մէջ արդէն գոյութիւն ունէր շատ ծայրայեղ եւ գրեթէ անգրագէտ տարր մը, որ փոքրամասնութիւն կը կազմէր եւ նոյն այդ խաւին դրդումով է, որ այս ծայրայեղական շարժումը սկսաւ ու այլ ուղղութիւններով ընթացք առաւ։ Բայց այսօր Հայեր, քրիստոնեայ Արաբներ եւ իսլամ սիւննիներ կողք-կողքի կ՚ապրին։

«ՆՅ» - Ո՞վ կը հսկէ հայկական թաղամասերուն վրայ։
Զ.Պ. - Պատերազմի առաջին օրերէն ի վեր հայ նուիրեալ տղաներ կամաւոր ստանձնած են հայկական կառոյցներու պաշտպանութիւնը։ Անոնք մարտերու չեն մասնակցիր եւ պարզապէս կը հսկեն որպէսզի «թափանցումներ» չըլլան, ապօրինի դէպքեր տեղի չունենան, ինչպէս՝ գողութիւն, թալան, եւայլն։ Մեր տղաքը գիշեր-ցերեկ հերթափոխութեամբ կը հսկեն հայկական թաղերու վրայ եւ նոյնիսկ պատերազմի ամենէն տաք պահերուն երբեք իրենց դիրքերը չլքեցին։ Անոնք նուիրումով կը ծառայեն։

«ՆՅ» - Գաղթող Հայերը արդեօք ծախա՞ծ են իրենց ունեցուածքը։
Զ.Պ. - Ո՛չ, պարզապէս գաղթած են եւ անոնցմէ շատեր Ազգային Առաջնորդարանի կողմէ պատրաստուած ցուցակներուն մէջ արձանագրած են, որ իրենց ունեցուածքը կը պատկանի Ազգային Առաջնորդարանին եւ համայնքին։ Այսինքն գաղթողներու բնակարաններուն վրայ այդպիսի արձանագրութեամբ թուղթ կը փակցնեն եւ անշուշտ այդ շինութիւններն ալ հսկողութեան տակ կ՚առնուին։ Պէտք է ըսել, որ մեր համայնքը տագնապի օրերուն ունեցաւ մարդկային կորուստներ, բնակարանային վնասներ, մօտաւորապէս հազարի հասնող գործատուներ քանդուեցան, ութ հարիւրի չափ ալ կիսաքանդ վիճակի մէջ յայտնուեցան, վնասուեցան եկեղեցիներ, դպրոցներ եւ ազգային այլ կառոյցներ։ Այս պայմաններուն մէջ մեծ դեր ունեցաւ առաջին իսկ օրերուն կեանքի կոչուած «Սուրիահայութեան շտապ օգնութեան եւ վերականգնումի մարմինը», որուն մաս կը կազմեն առաքելական, կաթողիկէ եւ աւետարանական երեք համայնքապետերը, ՀՅԴ, Հնչակեան եւ Ռամկավար երեք կուսակցութիւնները, Սուրիահայ Օգնութեան Խաչը եւ ՀԲԸՄ-ը։ Այս կազմակերպութիւնները ձեռք-ձեռքի եւ միասնաբար կ՚աշխատին եւ հետեւեալ բնագաւառներու մէջ ժողովուրդին ծառայութիւն կը մատուցանեն.-
- Կրթական մարզը։ Կրթաթոշակներ կը յատկացուին հայկական բոլոր դպրոցներուն, քանի որ ծնողներուն 90 առ հարիւրը վճարում կատարելու ի վիճակի չէ եւ տնտեսական ծանր կացութեան մէջ կը գտնուի։
- Այս Մարմինը նաեւ կը հոգայ բնակարանային վնասները, այսինքն գումար մը կը յատկացնէ վնասուած շէնքերը բնակելի դարձնելու համար։
- Առողջապահական մարզին կարիքներն ալ կը հոգայ։ Խնամք եւ օգնութիւն կը հասցնէ վիրաւորներուն։
- Կենցաղային օժանդակութիւններ։ Կարիքաւոր ժողովուրդին կը բաժնէ մէկ ամսուան համար բաւարար սննդակողովներ, իսկ ձմրան օրերուն նոյն Մարմինը երբեմն նաեւ վառելանիւթի դրամ կը տրամադրէ։
Այս Մարմինը համայն հայութեան օժանդակութիւններու միջոցաւ կը տնօրինէ իր ազգանպաստ գործունէութիւնը, այսինքն՝ Հայաստանէն, Միջին Արեւելքէն, Եւրոպայէն, Միացեալ Նահանգներէն եւ այլ հայաշատ գաղութներէն համայնքային օժանդակութիւններ կը ստանայ։ Յատկանշական են նաեւ ՀՕՄ-ի, ՀԲԸՄ-ի եւ «Գալուստ Կիւլպէնկեան» հաստատութեան կողմէ եղած նուիրատւութիւնները։ Իսկ այս բոլորը Անթիլիասի միջոցաւ կը փոխանցուին վերոնշեալ շտապ օգնութեան Մարմինին։

«ՆՅ» - Պատերազմի շրջանին երբ աշխատանք չկայ բնականաբար եկամուտ ալ չի կրնար ըլլալ։ Հոն մնացողները ինչպէ՞ս կը հոգան իրենց կարիքները։
Զ.Պ. - Ըսեմ, որ այս պատերազմը աննախադէպ էր մեզի համար։ Անփորձ էինք։ Առաջին տարին մարդիկ իրենց խնայած դրամը օգտագործեցին, ենթադրելով որ իրավիճակը կրնայ կայունանալ։ Բայց երբ տեսան որ պատերազմը երկար պիտի տեւէ եւ կարելի չէ այսպէս շարունակել, շատեր սկսան իրենց արհեստը եւ աշխատանքի ձեւը փոխել։ Օրինակ՝ վաճառականը դարձաւ նպարավաճառ, մեծ խանութ ունեցող ոսկերիչը փոքրիկ կրպակի մը մէջ սկսաւ ծխախոտ ծախել, որպէսզի իր ընտանիքին ապրուստը հոգայ։

«ՆՅ» - Պատերազմի բերումով շատեր գաղթեցին Սուրիայէն եւ արտասահման մեկնեցան։ Իսկ ոմանք ալ համախմբուեցան Լաթաքիոյ շրջանը։ Ներկայիս հոն ի՞նչ թիւով հայութիւն կ՚ապրի։
Զ.Պ. - Այսօր Լաթաքիոյ եւ Թարթուսի շրջաններուն մէջ - որ համեմատաբար աւելի ապահով է - մօտաւորապէս ինը-տասը հազար Հայեր կը բնակին՝ անցեալի եօթը հազարին փոխարէն։ 15-էն 17 հազար սուրիահայեր ալ մեկնած են Հայաստան ու հոն հաստատուած։ Անոնք աստիճանաբար սկսած են ընտելանալ հայրենի կեանքին։ Պէտք է ըսել, որ ազգային իշխանութիւնները կը քաջալերեն դէպի Հայրենիք ուղղութիւնը, ըսելով թէ օտար երկիրներու մէջ ուծացումը անխուսափելի է։

______
(*) Հարցազրոյցը կայացած է Թեհրանի մէջ, ուր «Ալիք»-ի 85-ամեակին առիթով համախմբուած էին աշխարհասփիւռ հայ մամուլի ներկայացուցիչները։

«Նոր Յառաջ», 1 Հոկտեմբեր 2016

Դուք մի բան հասկացա՞ք

ՅՈՎԻԿ ԱՖԵԱՆ

Տարօրինակ բաներ են կատարւում Հայաստանում. իշխող Հանրապետական կուսակցութիւնը սկսել է հասկանալ: Եւ սա առաջին տարօրինակ բանն է: Եւ սկսել է հասկանալ հետեւեալ կարեւորագոյն բաները: Նախ այն, որ եթէ տեսանելի ապագայում, իսկ աւելի կոնկրէտՙ Կարեն Կարապետեանի կառավարութեանը չյաջողուի ապահովել հայրենադարձութեան գոնէ ինչ-որ տոկոս, ապա արտագաղթն իսկապէս կարող է դառնալ ազգային անվտանգութեան խնդիր, հետեւաբար, ինչպէս հանրապետականներն են ասում, անհրաժեշտ է այնպէս անել, որ Սփիւռքի մեր հայրենակիցներն իրենց հայեացքները յառեն մայր հայրենիքի ուղղութեամբ: Այս նպատակով ՀՀԿ-ն որոշել է, որ առաջարկի կառավարութեանը, որպէսզի վերջինս էլ առաջարկի խորհրդարանին (արդէն ծիծաղելի է, չէ՞), որ Ազգային Ժողովը հաստատի նախարարութիւններից՝ կոնկրէտ Սփիւռքի նախարարութեան անուանափոխութիւնը: Եթէ խորհրդարանի մեծամասնութիւնը հաստատի, ինչի առումով բուքմէյքերական գրասենեակները խաղադրոյք չեն ընդունում, քանի որ իմաստ չունի, ապա Սփիւռքի նախարարութիւնն այսուհետ կը կոչուի Սփիւռքի եւ հայրենադարձութեան նախարարութիւն: Շարմազանովն անձամբ ասել է, որ ստեղծւում է հայրենադարձութեան նախարարութիւնը, որպէսզի մեր հայրենակիցներն իրենց հայեացքն ուղղեն դէպ մայր հայրենիքը: Դէ, այսինքն, մեր հայրենակիցներն իրենց հայեացքներն ուղղում էին ամէն տեղ, բացի հայրենիքից, քանի որ հայրենիքում հայրենադարձութեան նախարարութիւն չկար, հիմա եթէ լինի՝ արդէն բոլորի հայեացքները կ՚ուղղուեն դէպի մայր հայրենիքը, ոչինչ, որ այնտեղ տնտեսութիւնը գտնւում է «շատ ծանր վիճակում», առկայ է «պետական ապարատի ժանգոտած կառավարում» եւ նկատւում է «պրիմիտիւ գողութիւնների» բարձր մակարդակ, չհաշուած երեսուն տոկոսից բարձր աղքատութեան չափը: Այլ խօսքով, միայն օդով եւ մայր հայրենիքի հողով ու ջրով սնուող մեր հայրենակիցներին վերջին մանրուքները չեն հետաքրքրում, նրանք մինչեւ հիմա չէին գալիս, քանի որ հայրենադարձութեան նախարարութիւն չկար:

«Ամենակարող երգի՞չ», թէ՞ ամենակարող նախագահ

ԱՐՄԷՆ ԱՌԱՔԵԼԵԱՆ

 

Հանրապետութեան նախագահ Սերժ Սարգսեանը Սեպտեմբերի 27-ին այցելել էր Հանրային Հեռուստաընկերութիւն` վերջինիս 60-ամեակի կապակցութեամբ: Այս մասին նախագահի աշխատակազմի տարածած հաղորդագրութիւնը գրեթէ սկսւում է նրանով, որ հեռուստաեթերի բովանդակային եւ տեխնիկական որակի բարձրացման, եթերային նոր քաղաքականութեան, աշխատանքային պայմանների բարելաւման, զարգացման հեռանկարի մասին Հանրային Հեռուստաընկերութեան գործադիր տնօրէնի ամփոփ զեկոյցի շրջանակներում անդրադարձ է կատարուել նաեւ հանրային լուրջ դժգոհութիւնների տեղիք տուած` Հանրայինի եթերով հեռարձակուող «Ամենակարող երգիչ» հաղորդմանը (*): «Հանրապետութեան նախագահը կարեւորել է մինչ հաղորդումների նախապատրաստումը ոլորտի մասնագէտների, հասարակութեան մէջ յարգանք վայելող եւ վաստակ ունեցող մտաւորականների հետ խորհրդակցելը, հանդիպումներ, քննարկումներ ունենալը, նրանց ցանկութիւններն ու լսարանի հետաքրքրութիւնները հասկանալը: ...Հանրային Հեռուստաընկերութեան պատասխանատուները վստահեցրել են հանրապետութեան նախագահին, որ աւելի յաճախակի կը դարձնեն այդպիսի հանդիպումները եւ աւելի ուշադիր կը լինեն հանրութեան արձագանքին»,-նշւում է պաշտօնական հաղորդագրութիւնում:

Մի ուրուական է շրջում Եւրոպայում, հայկական ռաբիսի ուրուականը

ՅԱԿՈԲ ԱՍԱՏՐԵԱՆ

Մինչ հայկական համացանցն ու սոցիալական ցանցերն ակտիւ քննարկում են անցկացնում, թէ ինչպէս արգելեն ռաբիս երաժշտութեան քարոզչութիւնը հայկական Հանրային հեռուստաընկերութեան եթերում, նոյն պահին Եւրոպայի հայկական համայնքները գովազդային առաջարկ են ստանում աննախադէպ համերգների մասին, որոնք պէտք է «բարձրացնեն» եւրոպահայերի ճաշակը:
Գովազդային հոլովակը կոչ է անում Եւրոպայի լաւագոյն 8 քաղաքների հայերին դիմաւորեն Արտաշ Ասատրեանին: Բարսելոնա, Փարիզ, Պրահա, Բեռլին, Միւնխեն, Համբուրգ, Վարշաւա եւ Վիեննա: Այսինքն դասական երաժշտական աւանդոյթներ ունեցող քաղաքներում փորձում են տարածել հայկական ռաբիս: