«Արմինիըն Ռիվիու»-ի պարբերականի 1948-2008 մատենագիտութիւնը

1919-ին հիմնադրուած Հայաստանի ազգային գրադարանը աշխարհի հայերէն գրաւոր ժառանգութեան մեծագոյն պահոցը կը համարուի: Գրադարանի մամուլի հաւաքածոն կը ներառէ Հայաստանի Հանրապետութեան, Արցախի եւ Սփիւռքի մէջ հրատարակուած եւ հրատարակուող հայերէն աւելի քան 5600 պարբերականներ:

Հայաստանի ազգային գրադարանին մէջ անցնող հարիւրամեակին ընթացքին հրատարակուած են արժէքաւոր մատենագիտական ժողովածուներ, պարբերականներու մատենագիտական ցանկեր, կենսամատենագիտութիւններ եւ այլն:

Աշխարհիկ հոգեհանգիստ՝ «Բազմավէպ»-ի խմբագիրներուն համար

ԼԵՒՈՆ ՇԱՌՈՅԵԱՆ

Եթէ հնդկահայերը խլեցին հայերէն անդրանիկ թերթը հրատարակելու պատիւը (1794, Մատրաս), ապա Ս. Ղազարու Մխիթարեաններն ալ կրնան հպարտանալ ԱՌ ԱՅՍՕՐ հայերէն երիցագոյն ու ամենաերկարակեաց պարբերականը դիեցուցած ու ապրեցուցած ըլլալու իրողութեամբ։
Խօսքը կը վերաբերի «Բազմավէպ»-ին։
Բացառիկ երեւոյթ մըն է սա,— ըստ Հ. Լեւոն Զէքիեանի մէկ հաստատումին՝ «Բազմավէպ» ոչ միայն Իտալիոյ մէջ ցայժմ հրատարակուող թերթերուն նահապետն է, այլեւ չորրորդը՝ աշխարհի հնագոյն պարբերականներուն։
Շուրջ 175 տարիէ ի վեր այս պարբերաթերթը կը քալէ հայ կեանքին հետ անխափան։

Iconic Armenian church survives war but not plunder in Turkey

Mahmut Bozarslan

 

In the 1950s, the Turkish state returned the centuries-old Surp Giragos Armenian Church in Diyarbakir to the city’s Armenian community, after having used it as a warehouse for years. Armenian writer Migirdic Margosyan, a native of Diyarbakir, describes how ironsmiths, carpenters, painters and goldsmiths from the city’s “Infidel Quarter” joined hands to “revive that wreck” and reopen it quickly to worship, keen to preserve “the legacy of their ancestors.”

Little could the volunteers have known then that the ordeal involving the largest Armenian church in the Middle East was far from over. By the early 1980s, Surp Giragos was a church without a congregation as Diyarbakir’s Armenians dwindled away. Abandoned to its fate, the church fell into decay. When a new restoration began in 2008, only its walls were standing, with the windows broken, the roof collapsed and the interiors filled with soil.

Society for Armenian Studies Holds Annual Membership Meeting in Washington

The Society for Armenian Studies held a series of activities and a conference to mark its 44th Annual Meeting in Washington, D.C. on Saturday, November 18. Members were welcomed by SAS President Barlow Der Mugrdechian (California State University, Fresno), who presented reports on various activities of the Society. Earlier that same day, the SAS Executive Council met to focus on strategic planning and to map out the future direction of the organization.

Օլիգարխիան իր էութեամբ եւ պատմական փոխընտրութիւններով

ԿԱՐՕ ԱՐՄԵՆԵԱՆ

Վերջին հրապարակումները կ՛ըսեն, թէ Հայաստանի հասարակական կեանքէն ներս ամրացած օլիգարխներուն թիւը այսօր արդէն կը հասնի յիսունի։ Յստակ չէ, թէ ինչպիսի՞ չափորոշիչներ օգտագործուած են այս քննարկման համար եւ թէ որքա՞ն վաւերական է այս թիւը։ Այնուամենայնիւ յստակ է մէկ բան։ Օլիգարխիան արմատացած երեւոյթ է մեր երկրին մէջ իր բոլոր բացասական դրսեւորումներով, ներառեա՛լ՝ իրմէ սերած քաղաքական մշակոյթը, որ այսօր տիրաբար կը տնօրինէ մեր երկրի կենսագործունէութեան գրեթէ բոլոր ոլորտները։ Հետեւաբար խիստ կարեւոր է, որ հայ քաղաքական միտքը մօտէն զբաղուի այս հարցով եւ սկսի բացայայտել օլիգարխիայի ներքին մեքենականութիւնը։ Եթէ ճիշդ է յիսունի հաշուարկը, ապա պարզ է, որ մօտ յիսուն հոգի, ինչ-ինչ միջոցներով, վերջին քառորդ դարու ընթացքին յաջողած են երկրի ներքին քաղաքատնտեսական տարածքը գրաւել եւ հաստատել իրենց խմբական տիրապետութիւնը ամենուրեք։ Եւ այս մէկը՝ ի հեճու՛կս մեր ժողովուրդի անօտարելի իրաւունքներուն։

Stefan Ihrig and Abraham Terian Receive NAASR’s Aronian Armenian Studies Book Prizes

The National Association for Armenian Studies and Research (NAASR) announced on December 14 that Dr. Stefan Ihrig and Dr. Abraham Terian have been awarded the 2017 Dr. Sona Aronian Book Prizes for Excellence in Armenian Studies.

NAASR’s Aronian Book Prizes were established in 2014 by the late Dr. Aronian and Dr. Geoffrey Gibbs to be awarded annually to an outstanding scholarly works in the English language in the field of Armenian Studies and translations from Armenian into English.  The 2017 awards are for books published in the year 2016.

'Syrian refugees improve Armenia's social fabric'

Tamila Varshalomidze

 

The presence of Syrian refugees in Armenia's mono-ethnic society has been celebrated in the capital Yerevan through the personal initiative of an art curator and three photographers who have been documenting the migration since the eruption of the war in Syria in 2011.

A documentary photo exhibition that opened on Friday [December 15, 2017] was called Home to Home, to highlight the fact that the 20,000 new arrivals were descendants of Armenians who fled from Turkey to Syria during another war more than 100 years ago.

«Ազգային Պատուիրակութեան գործունէութիւնը 1915-1916 (Վաւերագրեր)» (ներածական եւ ծանօթագրութիւններ՝ դոկտոր Վաչէ Ղազարեան)

ԱՍՊԵՏ ՄԱՆՃԻԿԵԱՆ

Պէյրութի մէջ 2017-ին լոյս տեսաւ դոկտոր Վաչէ Ղազարեանի պատրաստած »Ազգային պատուիրակութեան գործունէութիւնը 1915-1916 (վաւերագրեր)» գիրքը, բաղկացած` 480 էջերէ: Գիրքը հրատարակուած է ՀԲԸ Միութեան Վահրամ Ապտալեան մշակութային հիմնադրամի միջոցներով:

Ներածականին մէջ դոկտոր Վաչէ Ղազարեան կ՛ըսէ, որ լոյսին բերուող բանակցային արձանագրութիւնները, թղթակցութիւններն ու յուշագրերը կը վերաբերին Ազգային Պատուիրակութեան գործունէութեան 1915-1916 տարիներու գործունէութեան:

Society for Armenian Studies Elects New Executive Officers

On Wednesday, December 6, 2017, the Society for Armenan Studies Executive Council held its first meeting. Executive Council officers were elected with Bedross Der Matossian (University of Nebraska-Lincoln) as the new SAS President. Also elected were Vice-President Vartan Matiossian (Armenian National Education Committee, NY); Secretary Khatchig Mouradian (Columbia University); Treasurer Vahe Sahakyan (University of Michigan-Ann Arbor); and advisors Alison Vacca (University of Tennessee-Knoxville), Barlow Der Mugrdechian (California State University, Fresno), and Arpi Siyahian (NUtech Ventures-UNL).

The Intimate Past and Uncertain Future of Soviet Concrete Architecture

Elena Goukassian

A few months ago, news broke in Russia that the government planned to raze almost 8,000 apartment buildings in Moscow and relocate their residents into newer structures. Although the plan sounds like both a logistical and a social disaster, not to mention a mass infringement on the individual rights of the city’s residents, I must admit that my first reaction was (almost embarrassingly) to take the side of the authorities.

The apartment buildings in question are those hideous concrete structures that sprang up like mushrooms in the postwar period across the whole of communist Eastern Europe. I thought people might be happy to see these eyesores — and the memories of the Khrushchev era and the dystopian realities of communism that went with them — finally meet their demise. I grew up in a family from Sofia, Bulgaria and Yerevan, Armenia; I’ve heard my fair share of complaints about these behemoths. Having lived my early childhood and several extended stays in Sofia inside a one-room apartment in one of these buildings, I’ve also experienced them first-hand.

Ի՞նչ փոխանցել, ինչպէ՞ս փոխանցել

ՅԱԿՈԲ ՄԻՔԱՅԷԼԵԱՆ

 

Վերջերս, աւելի ճիշդ՝ Նոյեմբերի 18-ին, Ուաշինկթըն DC-ի մէջ, Հայկական ուսումնասիրութեանց կեդրոնի եւ Գալուստ Կիւլպէնկեան հիմնարկութեան Հայկական բաժնի կազմակերպութեամբ գիտաժողով մը տեղի ունեցած է «Հայերէնը յաջորդ սերունդին փոխանցելու» նիւթով: Անշուշտ խօսքը արեւմտահայերէնի մասին է:

Մինչեւ հիմա սովորաբար հայերէնը պահպանելու մասին կ՛ըլլային գիտաժողովները, ասիկա քայլ մը առաջ է, քանի որ կարծես թէ պահելը ապահովուած է ու կը մտածուի, թէ ինչպէս զայն փոխանցուելու է մեզմէ վերջ եկող սերունդին:

Թեւաւոր խօսքեր եւ դարձուածքներ

 ԱՐՄԵՆԱԿ ԵՂԻԱՅԵԱՆ

 Դարձուածք կը կոչենք սովորաբար երկու,– երբրեմն՝ երեք, հազուագիւտ՝ աւելի,– բառերէ կազմուած այն կապակցութիւնը,  ուր  զայն կազմող բառերը կը կորսնցնեն իրենց բուն նշանակութիւնը, որով ամբողջ բառակապակցութիւնը կը վերիմաստաւորուի՝ ստանալով բոլորովին նոր`«դարձուածքային» բովանդակութիւն մը: Օրինակ՝ դարձուածք մըն է «երես տալ»  բառակապակցութիւնը, որ կը նշանակէ  «շփացնել», որուն մէջ չկայ ո՛չ երեսի, ո՛չ ալ տալու նշանակութիւնը: Ըստ այսմ՝ դարձուածքներ են՝ աչքը մտնել, գլուխը տանիլ,  կրակի հետ խաղալ, քունը կորսնցնել եւ այլն[1]:

Բան փոխելու համար

ՀՐԱԿ ՓԱՓԱԶԵԱՆ

 

88ի երկրաշարժի տարեդարձը այս տարի եւս սփիւռքեան որոշ մամուլի մէջ կը նշուի նոյն ձեւով: Աւերուածութեան չափն ու մահերու թիւը հաշուող յօդուածներ, եկեղեցական զանգերու ձայնով ռատիոյի վրայ յարգանքի տուրքեր. դպրոցներու մէջ աւերումը ցոյց տուող նկարներ այս տարի ալ ցուցադրուեցա՞ն, այնպէս ինչպէս կ՛ըլլար երբ ես երեխայ էի՝ չեմ գիտեր:

The Real Tragedy is What Hasn’t Happened After the Earthquake

 Ara Khatchatourian

Once again we are commemorating the anniversary of the tragic earthquake that hit Armenia on December 7, 1988. As we honor the victims of that tragedy, we must tell ourselves that we, as a nation, have failed to rebuild the earthquake zone, which almost 30 years later is still labeled the “disaster zone.”

Some 550 families are still homeless victims of the earthquake, living in makeshift metal containers scattered around Gyumri, Spitak, Akhourian and other rural areas that were devastated by the earthquake. Yet some 47 miles from Spitak, the epicenter of the earthquake, cranes dot the skyline of Yerevan, with new residential and commercial building mushrooming in a city that has become a virtual construction zone.

National Center of Armenian Memory in Décines, France Promotes Armenian Studies and Culture

Aram Arkun

 

One of the largest centers of Armenian population in France is in Décines, a suburb of Lyon in the Rhônes-Alpes region. Here along with other Armenian institutions, all located on the same Rue de 24 avril 1915 (“April 24, 1915 Street,” a street name symbolically given on the 50^th anniversary of the Armenian Genocide in 1965), is the new Centre National de la Mémoire Arménienne, or National Center of Armenian Memory (CNMA, www.cnma.fr).

The goal of CNMA, according to its brochure, is “to restore to the populations of Armenian origin in France and Europe their capacity of cultural transmission, encumbered by systematic destruction and their deterritorialization of one hundred years ago.” Its target audience includes French Armenians, researchers, students, and any person interested in history and culture.

Armenia Adopts Law against Domestic Violence at Last

Rupen Janbazian

 

The National Assembly of Armenia today adopted legislation aimed at combating domestic violence by introducing criminal and administrative liability against those found guilty of the newly defined crime.

The law was passed with 73 votes for and 12 against, with 6 abstentions, after debate and some resistance from a few parliamentarians.

Prime Minister Karen Karapetyan’s government pushed the bill through despite opposition from some of his fellow Republican Party of Armenia (RPA) members. The 12 parliamentarians who voted against the bill, however, were all members of the Tsarukian bloc—a self-described opposition party.

Թուրքիոյ մէջ լոյս տեսած է հակահայ յօդուածներէ բաղկացած պատմական զեղծարարութեան հերթական օրինակը

Թուրքիոյ մէջ «Փանտորա» հրատարակչութիւնը լոյս ընծայած է պատմութեան քանի մը թուրք զեղծարարներու հեղինակած յօդուածներու ժողովածուն` թրքական պաշտօնական պատմագրութեան ներկայացուցիչներէն Ֆերուտուն Աթայի խմբագրութեամբ: Այդ մասին կը հաղորդէ «Ակունք»-ը` հիմնուելով յիշեալ հրատակչութեան պաշտօնական կայքէջին մէջ հրապարակուած տեղեկութեան վրայ:

Richard Hovannisian’s Kharpert Volume Published in Turkish

The well-known Aras Publishing House of Istanbul has announced the publication of Harput, the third volume in Turkish translation from the UCLA Conference series on Historic Armenian Cities and Provinces, organized by Professor Richard G. Hovannisian between 1997 and 2009.

Գիրք, որ նոր լոյս է սփռում 1918-1919 թթ. հայ-վրացական յարաբերութիւնների եւ դիւանագիտութեան վրայ

ՀԱՅԿՈՒՀԻ ԲԱՐՍԵՂԵԱՆ

Լոյս է տեսել առաջին հանրապետութեան շրջանի քաղաքական եւ հասարակական գործիչ Մարտիրոս Յարութիւնեանի նամակների եւ զեկուցագրերի հիման վրայ կազմուած «Հայ-վրացական յարաբերութիւնները 1918-1919 թուականներին» գիրքը։

Ժողովածուն կազմել է ՀՀ ԳԱԱ պատմութեան ինստիտուտի աւագ գիտաշխատող, պատմական գիտութիւնների թեկնածու, դոցենտ Համօ Սուքիասեանը։ Հրատարակուած նամակներն ու զեկուցագրերն անտիպ են, առաջին անգամ են տպագրւում՝ լույս սփռելով 100-ամեայ վաղեմութեան հայկական դիւանագիտութեան պատմութեան եւ հայ-վրացական յարաբերութիւնների վրայ։

«Նոր» ժամանակների գրականութեան ստեղծման եւ տարածման մասին. զրոյց Արեւիկ Աշխարոյեանի հետ

ԱՆՈՒՇ ՔՈՉԱՐԵԱՆ

 

Նոյեմբերին Հայաստան այցելեցին ԱՄՆ Այովայի համալսարանի Գրողների միջազգային ծրագրի ղեկավար կազմի ներկայացուցիչներ եւ գրողներ, ովքեր մի շարք գրական միջոցառումների շրջանակներում հանդիպեցին հայ գրողների եւ ընթերցողների հետ։ Իրադարձութիւնների գրաֆիկը բաւականին խիտ էր, ձեւաչափերը՝ տարբեր։

Ծրագիրն իրականացրել է «ԱՐԻ» գրական գործակալութեան կողմից ստեղծուած «ԱՐԻ» գրականութեան հիմնադրամը։

Վերոնշեալ ծրագրի, «ԱՐԻ» կազմակերպութեան եւ գործակալի գործառույթների մասին զրուցեցինք հիմնադրամի տնօրէն, գրական գործակալ Արեւիկ Աշխարոյեանի հետ։

Ո՞վ ի՛նչ կը սպասէ հայ դպրոցէն

 ԵՐՈՒԱՆԴ Հ. ՔԱՍՈՒՆԻ

Եթէ Սփիւռքի, որպէս առաջադրանքներ ունեցող հայագաղութներու միասնութիւն ու միութիւն, կենսական մարտահրաւէրներէն մէկը հայապահպանումն է, ապա ուրեմն աներկբայ իրողութիւն է, որ հայապահպանութեան անփոխարինելի դարբնոցը հայ դպրոցն է:

Ուրեմն եւ` անխուսափելի հարցումը: Սփիւռքի մէջ ո՞ւր է հայ դպրոցը այսօր: Մեկնակէտ ունենանք լիբանանահայ դպրոցը, որ գրեթէ դար մը ամբողջ մնաց ու տակաւին է առաջատարը հայ գիրն ու դպրութիւնը ուսուցանող, հրատարակող ու տարածող: Բայց նոյն դպրոցին կարողականութի՞ւնը` վաղուան մարտահրաւէրներուն դիմաց:

Ոչ մէկ կասկած, որ հայ դպրոցին մէջ հայ աշակերտներու թիւի համեմատական աճին հետ նաեւ կարելի է գնահատել հայ դպրոցի յառաջընթացն ու յաջողութեան գրաւականը: Եւ այս առումով, ի՞նչ կ՚ըսէ հայ դպրոց յաճախող հայ աշակերտներուն թիւը այսօր: Աւելի քան մէկ տասնամեակ է, որ աննախընթաց նուազում կ՚արձանագրէ հայ աշակերտներուն թիւը հայ դպրոցներուն մէջ:

ՀՅԴ Արեւմտեան Ամերիկայի Կենտրոնական Կոմիտէն առաջին հանրապետութեան 100ամեակը կը նշի գիտաժողովի անցկացմամբ

ՆԱՆԷ ԱՒԱԳԵԱՆ

ՀԱՐՑԱԶՐՈՅՑ ՆՈՐԹՐԻՋԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆԻ ՀԱՅԱԳԻՏԱԿԱՆ ԲԱԺՆԻ ՏՆՕՐԷՆ
ԴՈԿՏ. ՎԱՀՐԱՄ ՇԷՄՄԱՍԵԱՆԻ ՀԵՏ

2018 թ. Մայիսի 28ին լրանում է Հայաստանի Առաջին Հանրապետութեան հարիւրամեակը: Հայոց պատմութեան այս շրջադարձային հանգրուանը նշելու նպատակով, ՀՅԴ Արեւմտեան Ամերիկայի Կենտրոնական Կոմիտէն նախաձեռնել է երկօրեայ գիտաժողով՝ «Հայկական պետականութեան վերականգնում» խորագրով: 2018ի Մայիսին նախատեսուած ձեռնարկը կազմակերպելու համար ստեղծուել է յատուկ յանձնախումբ, որի անդամներից՝ Նորթրիջի Կալիֆորնիայի նահանգային համալսարանի հայագիտական բաժնի տնօրէն դոկտոր Վահրամ Շէմմասեանն ու Բերքլիի համալսարանի պատմութեան ամբիոնի տնօրէն դոկտոր Ստեփան Աստուրեանը տեղեկացնում են գիտաժողովի անցկացման եւ նպատակների մասին:

Մխիթարեան միաբանութեանը նուիրուած ֆրանսերէն նոր հատոր

Ա. Բ.

 

Մխիթարեան միաբանութեան համար յոբելեանական այս տարում Լիոնում գործող «Հայկական աղբիւրներ» մշակութային ընկերակցութիւնը անցեալ ամիս հրատարակել է «Մխիթարեան հայրերի յոբելեանը. Սուրբ Ղազարի միաբանութեան Մայրավանքի երեքհարիւրամեակը, 1717-2017» ժողովածուն: Հատորը համակարգել են ֆրանսիացի հայագէտ Բեռնար Ութիէն եւ լիոնաբնակ պատմաբան Մաքսիմ Եւադեանը (որոնք նաեւ նախաբանի հեղինակներն են)՝ ականաւոր գիտնական, հայագէտ, Վենետիկի Մխիթարեան միաբանութիւնում Վատիկանի պատուիրակ Լեւոն արք. Զէքիեանի ղեկավարութեամբ:

Արեւմտահայերէնի գործածութեան հեռանկարը Եւրոպայի մէջ եւ անոր պահպանման անհրաժեշտութիւնը (*)

ԿԱՐԱՊԵՏ ՏԱՔԷՍԵԱՆ

Խօսքս ենթակայական է եւ ընդհանրացնելու յաւակնութիւն չունիմ։ Նախ շատ արագ պիտի ներկայացնեմ հայկական աշխարհի ներկայ վիճակը, անշուշտ գիտակից եմ, թէ ո՛չ կատարեալ պատկեր մը պիտի ըլլայ ան։ Եւ յետոյ պիտի անդրադառնամ Սփիւռքի մէջ հայ անհատի ինքնութեան կերտման խնդրին եւ ի վերջոյ, այս ստեղծուած համագրին մէջ՝ պիտի փորձեմ տեղադրել արեւմտահայերէնի անհրաժեշտութեան հարցը։ 

Armenian ceramics artist keeps ancient craft alive in Jerusalem

Ali Dolah

 

In his shop in the middle of the Old City market in Jerusalem, Hagop Antreassian sits among an array of colorful ceramic pottery and tiles, a craft that has been practiced by Armenians for 100 years in Jerusalem.

Antreassian, 73, is Armenian-Palestinian and lives in the Armenian Quarter in the Old City of Jerusalem. For 40 years, he has taken great pride in the craft he learned from his elders while still a child, although he fears that the ceramics and tile making, the mark of the Armenian presence in Jerusalem, may now be disappearing.

«Տրոցկիստ-նացիոնալիստ գրական վիժուածք». 1930-ականների գրական մթնոլորտի շուրջ

ԼԻԼԻԹ ԱՒԱԳԵԱՆ

«Հին» գրողներն ու գրականութիւնը ժամանակավրէպ էին: Գրական գործունէութիւնն այլեւս հասանելի էր բոլորին. «Գրականութիւնն այլեւս մի քանի «ընտրեալների» գործը չէ: Գրողներ ու արվեստագետներ են դառնում երէկուայ հովիւներն ու բատրակները, որոնց համար կեանքն ստեղծել է ինտելեկտուալ աշխատանքի մարդիկ դառնալու բոլոր պայմանները: Զով լեռների ու բամբակի դաշտերի աշխատաւորները պարզ ու անկեղծ բանաստեղծութիւններով, սրտառուչ ու ինքնաբուխ երգերով փառաբանում են մեծ Հոկտեմբերը, փառաբանում են նրա կազմակերպիչներին»: «Հոկտեմբերեան յեղափոխութիւնը եւ նրա անմիջական ծնունդը հանդիսացող Հայաստանի Կարմիր Նոյեմբերին անմիջապէս նախորդող շրջանում հայ բուրժուական եւ մանր բուրժուական գրականութիւնն արդէն սպառել էր իր կենսական բոլոր հիւթերը եւ գնում էր դէպի անկում: Այդ գրականութեան խոշորագոյն ներկայացուցիչները՝ Թումանեանը, Շիրվանզադէն, Իսահակեանը, Նար-Դոսը դադարել էին ակտիւ ստեղծագործական աշխատանքից: Հայ բուրժուական նացիոնալիզմը Րաֆֆուց եւ Գամառ Քաթիպայից յետոյ տուեց գրական անտաղանդ եւ անարիւն էպիգոնների մի գաճաճ սերունդ: (…) Պրոլետարիատի յեղափոխական շարժման հետ կապուած հայ հեղինակները՝ յանձինս Յակոբ Յակոբեանի և Արազու, մնում էին իբրեւ խիզախ բացառութիւններ»:

«Գրական թերթ»»-ի 1935-ի այս խմբագրականը[1] խօսում է արդէն տոտալիտար եւ մի միասնական գրական կազմակերպութեան պարտադրանքի մասին։

Բայց յեղափոխութեան առաջին տարիներին եւ մինչեւ 1920֊ական թուերի վերջը այդպէս չէր։

Բարակ գիծ մը

ՎԱՐԴԱՆ ՄԱՏԹԷՈՍԵԱՆ

 

Անցեալ Հոկտեմբեր 14-ին, Պոլսոյ մէջ առաջին անգամ ըլլալով նշուած էր Հայաստանի երկրորդ անկախութեան տարեդարձը գեղարուեստական յայտագրով մը, որուն մասնակցած էին Երեւանէն յատկապէս հրաւիրուած «Կադանս» (իմա՛՝ ֆր. cadence) նուագախումբը եւ Պոլսոյ «Մարալ» պարախումբը։ Փառաշուք համերգը, որ կազմակերպուած էր Սեւ ծովու Տնտեսական Համագործակցութեան Կազմակերպութեան Հայաստանի մշտական ներկայացուցչութեան կողմէ՝ կարգադիր յանձնախումբի մը անմիջական գործակցութեամբ, հոծ բազմութեան ներկայութիւնը վայելած է։ Ձեռնարկի աւարտին, յուշանուէրներ յանձնուած են բոլոր մասնակից ու աջակից անձնաւորութիւններուն։

Իշխան Չիֆթճեան. «Ղարաբաղի սահմանները պաշտպանող զինուորը եւ հայագիտութեամբ զբաղող գիտնականը էութեամբ չեն տարբերիր իրարմէ. երկուքն ալ սահմաններ կը պաշտպանեն»

13/16 Հոկտեմբեր 2017-ին Թաւրիզի մէջ տեղի ունեցաւ հայագիտական գիտաժողով մը, հովանաւորութեամբ եւ նախագահութեամբ Ատրպատականի Հայոց Թեմի Առաջնորդ Գերշ. Տէր Գրիգոր Սրբ. Եպս. Չիֆթճեանի, կազմակերպութեամբ Թեմական Խորհուրդին: Գիտաժողովին հայագիտութեան կալուածը շօշափող այլազան նիւթերով հանդէս եկան հայ եւ օտար հայագէտներ:

Լրատուական տեղեկութիւններէն անդին, գիտաժողովի առաջադրանքին ու անոր ընթացքին արծարծուող նիւթերուն ընթերցողները իրազեկ դարձնելու համար, Հալէպի «Գանձասար» շաբաթաթերթը հետեւեալ հարցազրոյցը ունեցած է գիտաժողովի մասնակից, Համպուրկի համալսարանի դասախօս եւ գիտաժողովի կազմակերպիչ յանձնախումբի անդամ Իշխան Չիֆթճեանի հետ:

Ցեղասպանութեան յիշողութեան կարեւորութիւնը մեր պահանջատիրութեան ծիրէն ներս

ՄԻՀՐԱՆ ՏԱՊԱՂ

 

ԽՄԲ. «ՆՈՐ ՅԱՌԱՋ»-Ի. Հոկտեմբեր 18-19ին, Պրիւսէլի մէջ, Եւրոպայի Հայ դատի գրասենեակին կողմէ կազմակերպուած Եւրոպահայութեան 4-րդ համագումարին՝ «Ցեղասպանութեան յիշողութեան կարեւորութիւնը մեր պահանջատիրութեան ծիրէն ներս» վերնագիրը կրող զեկոյցով խօսք առաւ բացառիկ անձնաւորութիւն մը՝ Միհրան Տապաղ, որ Պոխումի համալսարանի պատմութեան բաժանմունքին մէջ Ցեղասպանութեան եւ սփիւռքներու հետազօտութեան կեդրոնի ե՛ւ հիմնադիրն է ե՛ւ տնօրէնը։ Իր տեսակին մէջ Սփիւռքի միակ համալսարանական կեդրոնը, որ բնականաբար կարեւոր դերակատարութիւն ունեցած է գերմանական ժխտողական քաղաքական ուղեգիծին շրջումին մէջ, որ ի վերջոյ յանգեցաւ Գերմանիոյ կողմէ Ցեղասպանութեան ճանաչման։
Կը ներկայացնենք փրոֆ. Տապաղի զեկոյցը իր եզակի բովանդակութեան պատճառով։ Ան կ՚արծարծէ սփիւռքահայութեան էութիւնը, այդ բարդ գոյավիճակը՝ շատ պարզ բառերով ու պատկերներով, յիշողութեան արարքէն մեկնած, «կորուստ»-ը ստանձնած, անով վերականգնած ինքնութեան շուրջ։ Անոր կատարած մտածողական արարքը Հայ դատին ու պահանջատիրութեան տուաւ նոր որակ, քաղաքական եւ կուսակցական պայքարէն անդին, նոյնքան եւ թերեւս ալ աւելի պարտաւորեցնող, հաւատքի նոր հանգանակ մը, որուն բուն նպատակն է կորուստի գիտակցութեան զարթնումը, կորուստին՝ թէ՛ անհատական եւ թէ՛ հաւաքական։ Վերականգնել երկիրը, դէպքին անասելիութիւնը յիշողական արարքով, ինքնութենական նոր պատումով։
Զեկոյցը կը յեղաշրջէ Հայաստան-Սփիւռք յարաբերութիւններու միակողմանի ազգայնական ընկալումը։ Սփիւռքը կը մնայ յարատեւ, հակառակ քաղաքական օրակարգին եւ պէտք է պայքարիլ անոր յարատեւութեան համար, որովհետեւ Սփիւռքը ի՛նքն է յուշարձանը Դէպքին։

Todo comenzó por un dolmá...

Sergio Kniasián

 

Nuestra primera nota comenzaba reproduciendo un escrito aparecido hace un tiempo que, con una enumeración muy simple y acertada daba a entender tácitamente que el objetivo de la armenidad es la de mantener la "identidad armenia" en cualquier rincón de la tierra y por cualquier medio posible. Es decir, la armenidad trata de mantener la armeneidad, sí, armeneidad, un término nuevo muy interesante creado por un grupo de estudiantes de sociología de la Universidad del Salvador en el año 2000. Este término explica el componente no físico, ni material de la armenidad, el conjunto de elementos que hacen posible la existencia de la identidad nacional. Vulgarmente lo llamamos cultura, sin embargo el término cultura está tan manoseado que necesita ser redefinido constantemente. Esta cultura, la armeneidad para nuestro caso, consta de la "gran cultura": idioma, religión, arte, etc. y la "pequeña cultura": tradiciones, costumbres, ¡aquí se ubica la gastronomía tradicional!, supersticiones, cosmovisión, pautas de conducta enumeradas en la ley no escrita llamada orénk, etc.

Mezé: igual nombre pero cosas distintas

Sergio Kniasián

En la gastronomía de los países balcánicos, del Asia Menor y de Medio Oriente, se llama mezé a una selección de aperitivos variados que suele ser una entrada. El mezé de los países de Medio Oriente especialmente de Siria y El Líbano ya lo hemos visto en la nota anterior. 

Geográficamente opuestos, las grandes ciudades del oeste de Turquía, teniendo a Estambul, la antigua Constantinopla como centro, sirven un mezé que es casi la síntesis de toda la gastronomía del país. Estambul, capital del imperio turco durante siglos, desarrolló un mezé muy peculiar, entre los más conocidos se tiene: los de berenjena  elaborados de diversas formas, los de  tomates, los que contienen pepinos, las cebollas frescas, el queso blanco feta, los tomates y pimientos rellenos de arroz (dolmá), el pollo circasiano (elaborado con una salsa a base de nueces), los mariscos, fava  que es un puré de  habas,  chiróz  (caballa ahumada), lakerdá  (bonito crudo curado con sal), taramá (pasta a base de huevas de pescado), kalamar  (calamar), aceitunas negras y verdes,  etc. 

Siendo una ciudad cosmopolita, las distintas comunidades étnicas han aportado mucho en la conformación final del mezé de esta zona, por ejemplo casi todos los platos a base de pescado y mariscos son una herencia griega. A su vez, son un aporte de la inmensa comunidad armenia: el topik (albóndiga de pasta de garbanzo rellena), el midiá dolmasi (mejillones rellenos), el bastermá (especie de pastrón), etc. Son de origen judío sefaradí los famosos “boyos”. 

Nadando en hámmus

Sergio Kniasian

 

Hace un tiempo se publicó una nota que comenzaba así: 

"¿Cuál es el objetivo de todas las Instituciones armenias? Sin lugar a dudas, el de preservar y difundir nuestra cultura. Como el idioma, la historia, geografía, ciencias, arte tradición, literatura, etc. Y también, la cocina, que es una forma de mantener la tradición. 

¿Quién no recuerda con cariño los manjares que preparaban nuestras madres y abuelas?........" 

La nota está en lo cierto, pues si bien el aspecto gastronómico no tiene el status del idioma nacional o de la religión milenaria, forma parte de la cultura viviente. Para muchos es una realidad mucho más cotidiana que la Causa Armenia, la historia de Armenia, el arte, la música y las danzas folklóricas, el cúmulo de tradiciones y costumbres. 

Por lo tanto decidimos ver en que estado está la gastronomía armenia en nuestra colectividad. Analizamos la oferta que día a día hacen los restaurantes armenios, los restaurantes de las instituciones armenias, inclusive los restaurantes que dicen ofrecer "la auténtica comida armenia". Para complementar esto recurrimos también a varios artículos periodísticos aparecidos sobre el tema en medios nacionales, así como las páginas dedicadas a la gastronomía tradicional de los periódicos y revistas de la colectividad de los últimos años.

«Արաս»-էն հրատարակութեան տարափ

Երկար տարիներէ ի վեր, Պոլսոյ գրական կեանքին մէջ հաճելի աւանդութեան մը վերածուած է գիրքի փառատօնը, որ իր դրոշմը կը բերէ՝ աշնան մռայլ օրերուն ալեկոծելով հրատարակչական ընդարձակ շուկան։ Այս տարի, հայերէն գիրքերը թրքերէն ընթերցող հասարակութեան մատուցող «Արաս» հրատարակչատունը մեծ եռանդով պատրաստուած է փառատօնին։ Հրատարակութիւններու բաւական հարուստ ցանկ մը կայ մեր դիմաց, որու միջոցաւ «Արաս» պիտի փորձէ ընթերցողին ուշադրութիւնը ապահովել հայերէն գրականութեան ընդարձակ դաշտին։ Անմիջապէս փառատօնի նախօրեակին «Արաս» կը ներկայանայ արեւմտահայերէն գրականութեան դասական կարեւոր հեղինակներէն Զապէլ Եսայեանի հետզհետէ մոռցուած մէկ գործով։ «Սպասման սրահին մէջ» անուն գիրքը նախապէս լոյս տեսած էր թերթօնի ձեւով եւ ապա առանձին հատորի մէջ չէր հրատարակուած։ «Արաս»՝ «Ծաղիկ» շաբաթաթերթի էջերէն քաղելով, անգամ մը եւս կը վերակենդանացնէ այս գործը։ Այսպէսով լոյս աշխարհ եկած կ՚ըլլայ Եսայեանի անտիպ գործերու եռեակի մը առաջին հատորը։

Catholicos of All Armenians Karekin II Makes First Ever Pontifical Visit to Mexico

His Holiness Karekin II, Supreme Patriarch and Catholicos of All Armenians, paid a historic Pontifical Visit to Mexico on Monday, October 30, 2017. "On behalf of the Armenian people, we have come to express our solidarity and condolences to the people of Mexico whose hearts were shattered as a result of the September earthquakes," said His Holiness, who also met with members of the Armenian-Mexican community, descendants of the first genocide of the 20th century.

Why I Am Grateful to Erdogan, the Dictator of Turkey

 Ismail Akbulut

 

I am sure that the very title I chose for this article will enrage some of my readers. Why on earth would one be grateful to a dictator? Indeed, that is a legitimate question. My answer is that I am grateful to Erdogan, currently the president of Turkey, because he has made me a better human being.

I was born and raised in Germany to a Turkish immigrant family. At home, my family told me stories about the glorious and flawless history of the Turkish people, superior to others in every way. The heroic Turkish War of Independence in the 1920s, waged against the great occupying European Allies, was narrated to me by family members, through their tears of patriotic fervor.  At every official meeting of the Turkish community, our national anthem was sung with the utmost pride.

At the time, I believed that I was related to a special group of people, the Turks, who throughout history endured oppression, envy and greed at the hands of other powers. Our enemies were all around us, yet we remained standing. We Turkish people were always able to defeat them with God’s help, and establish the most beautiful country on earth, the Republic of Turkey.

Conveniently, I chose not to believe in the narratives told by minorities, such as the Kurds, Armenians, Greeks, and Jews, regarding their suffering under Turkish rule. I allowed myself to be blind to that which might contradict my idealized image of the homeland.

Post-coup purge snares beloved 'Soros of Turkey'

Amberin Zaman

 

After nearly two weeks of interrogation in an Istanbul prison, leading civil society activist Osman Kavala was formally arrested today and awaits trial on charges of seeking to overthrow the Turkish government.

Kavala’s arrest marks an escalation in the government’s Orwellian drive to galvanize public opinion against alleged Western conspirators and local fifth columnists who want to weaken and dismember Turkey.

“Outrageous charges against Osman Kavala. He’s a well-respected man. But today’s Turkey is ruled by crazy conspiracy theories,” tweeted Kati Piri, a member of the European Parliament and its Turkey rapporteur, echoing widespread sentiment in EU circles.

«Վենետիկի Մխիթարեան միաբանութիւն-300» խորագրով միջազգային գիտաժողովը Երեւանի մէջ

Հոկտեմբեր 24-ին, Սուրբ Ղազար կղզիին մէջ Մխիթարեան միաբանութեան հաստատման 300-ամեակին նուիրուած ձեռնարկներու ծիրին մէջ, ՀՀ Սփիւռքի նախարարութեան, ՀՀ Գիտութիւնների ազգային ակադեմիայի (ԳԱԱ) հայագիտական եւ հասարակական գիտութիւններու բաժանմունքի, Երեւանի պետական համալսարանի, Մեսրոպ Մաշտոցի անուան հին ձեռագիրներու հիմնարկ-մատենադարանի, Վենետիկի Մխիթարեան միաբանութեան նախաձեռնութեամբ եւ ՀՀ Կրթութեան եւ գիտութեան նախարարութեան Գիտութեան պետական կոմիտէի աջակցութեամբ ՀՀ ԳԱԱ նախագահութեան նիստերու դահլիճին մէջ սկսած է «Վենետիկի Մխիթարեան միաբանութիւն-300» խորագրով միջազգային երկօրեայ գիտաժողովը:

Reflections on Armenian Language Learning’s Impact on the Armenian-American Experience

Georgi Ann Bargamian-Oshagan

 

I don’t know whether it was a fluke or by design, but the Armenian Weekly’s Aug. 26, 2017 issue included three articles about the role Armenian-language knowledge plays—or doesn’t play—in one’s Armenian identity: Marie Papazian’s “A Generational Question: ‘If You Don’t Speak Armenian, Are You Really Armenian?’”; Garen Yegparian’s “Language vs. Spirit”; and Rupen Janbazian’s “‘Where Are You From?’ and the Huge Pile of Complexes.” Those articles were followed by the Weekly’s Oct. 6, 2017 online posting of Ani Bournazian’s “How Do You Measure Armenian Identity?” I read each with interest, and here I offer my reflections that resulted from those readings.

Society for Armenian Studies to Hold Annual Meeting and Conference on Western Armenian

An international conference, “Transmitting Western Armenian to the Next Generation” will take place from noon-3:00PM on Saturday, November 18, 2017. The conference, co-sponsored by the Society for Armenian Studies (SAS) and the Armenian Communities Department of the Gulbenkian Foundation, will be held in the Virginia B (L) room of the Marriott Wardman Park Hotel, in Washington, D.C.

The Society for Armenian Studies will also hold its 44th Annual Meeting at 3:00PM on Saturday, November 18, immediately following the conference in the same venue. All members are welcome to attend the Annual Meeting, which is being held in conjunction with the Middle East Studies Association (MESA) Annual Meeting.

Նիցշէի «Դերաքրիստոս»-ը՝ Մարկ Նշանեանի թարգմանութեամբ

ԱՆՈՒՇ ՔՈՉԱՐԵԱՆ

 

Պէտք չէ խաբուիլ․ «մի՛ դատէք» կ’ըսեն, բայց բոլոր անոնք՝ որոնք իրենց
ճամբուն վրայ կը գտնուին դժոխք կը ղրկուին։ Երբ Աստուած կը դատէ, իրե՛նք
են դատողները․ երբ զԱստուած կը փառաբանեն, իրենք զիրե՛նք կը փառաբանեն․
երբ ա՛յն առաքինութիւնները կը պահանջեն  որոնք պատահմամբ իրենց
կարողութիիններու սահմաններուն մէջ են—աւելին՝ որոնք իրենց անհրաժեշտ են,
որպէսզի մնան վերնախաւ—,այդ տպաւորութիւնը կը ձգեն որ առաքինութեան համար կը պայքարին,
որպէսզի առաքինութիւնը տիրապետէ։ 

Ֆրիդրիխ Նիցչէ

Գրականագէտ, թարգմանիչ Մարկ Նշանեանի թարգմանութեամբ (արեւմտահայերէն) լոյս է տեսել Ֆրիդրիխ Նիցշէի «Դերաքրիստոսը․ անէծք քրիստոնէութեան դէմ» (“Der Antichrist”) գիրքը, որի շնորհանդէսը տեղի ունեցաւ Հոկտեմբերի 23-ին «Նոյեան տապան» գրախանութում։

Միսաք Մեծարենցէն մասունք մը յանձնուեցաւ Գրականութեան եւ արուեստի թանգարանին

ԱՆՈՒՇ ԹՐՈՒԱՆՑ

 

Երեւանի Հանրապետութեան հրապարակին վրայ գործող հայոց մշակոյթի սրբազան վայրերէն մին՝ Եղիշէ Չարենցի անուան գրականութեան եւ արուեստի թանգարանը, համալրուեցաւ անգնահատելի գանձով մը: Թանգարանի ձեռագրային բազմահազար նուիրատուութիւններուն աւելցաւ Միսաք Մեծարենցին պատկանող ձեռագիր մը եւս:

Փարիզաբնակ ծանօթ մտաւորական Հրայր Հրաչեան թանգարանին նուիրաբերած է Միսաք Մեծարենցի հանրայայտ՝ «Տո՜ւր ինծի, Տէ՜ր, ուրախութիւնն անանձնական» աղօթք-բանաստեղծութեան ինքնագիրը: Հայ քերթողութեան այս գլուխ գործոցը Միսաք Մեծարենց գրած է կեանքին վերջին ամիսներուն՝ կոչելով զայն «Արդի մարդուն Հայր մերը»: Ծանօթ է նաեւ, որ Մեծարենց այս քերթուածը նուիրած է իր մեծանուն նախորդին՝ Պետրոս Դուրեանի եղբօրը՝ Եղիշէ արքեպիսկոպոս Դուրեանին: 

Finally a Domestic Violence Law Will Be Introduced in Armenia’s Parliament

Maro Matosian

 

The death of Zaruhi Petrosyan — beaten to death in 2010 by her husband and mother-in-law — has sparked a stronger public discussion about violence against women in Armenia. Before 2010, domestic violence was not discussed publicly, nor even acknowledged as a matter of social concern; rather, it was seen as a private, family matter. Since 2010, through the efforts of women’s rights organizations and civil society, this human rights violation has become visible, to the point where survivors are able to voice their own stories.

After many years of advocacy, a new domestic violence law has been drafted in Armenia by the Ministry of Justice, and is based on the recommendations from different organizations with experience in handling violence against women.

This draft law aims to protect women and children from violence, thereby making Armenian families more peaceful. But it has met with virulent resistance. Why?

English Translation of “Hadjin, If We Forget You” Presented at the Western Diocese

Under the auspices of His Eminence Archbishop Hovnan Derderian, Primate of the Western Diocese of the Armenian Church of North America, on October 12, 2017, the Ladies Auxiliary of the Western Diocese organized an evening with Haiganoush Satchian-Grkacharian, author of the recently published English translation of Hadjin, If We Forget You.

Թիւրիմացութիւններու շքերթ

ՎԱՐԴԱՆ ՄԱՏԹԷՈՍԵԱՆ

Ու մենք էլ ահա անցնում ենք հանգիստ

Անհեթեթութեանց այս թանգարանով…

Պարոյր Սեւակ

(«Մեծ ուղտի փոքրիկ ականջում»)

Տիկ. Սեդա Մարկոսեան-Խտըշեանի կողմէ շատ յստակ ու դիւրահասկնալի կերպով ձեւակերպուած «միաձեւ պատմութիւն» եւ «լեզուական Արշակաւան» խնդիրներուն շուրջ մեր նկատողութիւնները նոյնքան պարզ ու հասկնալիօրէն շարադրած էինք՝ անհրաժեշտ փաստական հիմնաւորումներով («Նոր Յառաջ», 28 Սեպտեմբեր 2017. տե՛ս այստեղ)։ Սակայն, փաստերու խեղաթիւրումով եւ «լաւագոյն պաշտպանողականը յարձակողականն է» սկզբունքով հիւսուած լեզուական ու գաղափարական սարդոստայնը («Նոր Յառաջ», 14 Հոկտեմբեր 2017) կը պարտադրէ քանի մը ճշդումներ կատարել՝ խուսափելու համար անոր մէջ իյնալու վտանգէն։

Թաւրիզի առաջին հայագիտական գիտաժողովը

ԱՌԱՋԻՆ ՕՐ
Ուրբաթ, 13 Հոկտեմբեր 2017-ի առաւօտեան ժամը 10-ին, Ատրպատականի ազգային առաջնորդարանի «Համազասպ Ոսկանեան» սրահում պաշտօնական բացումը կատարուեց Թաւրիզի հայագիտական առաջին գիտաժողովին, հովանաւորութեամբ եւ նախագահութեամբ թեմակալ առաջնորդ՝ Գերշ. Տ. Գրիգոր եպս. Չիֆթճեանի եւ կազմակերպութեամբ Թեմական Խորհրդի: 

Տարբեր երկրներից ժամանած օտար հայագէտներ մասնակցում էին սոյն գիտաժողովին, հայագիտութեան կալուածը շօշափող այլազան նիւթերով՝ հայկական ձեռագրագիտութիւն, պատմութիւն, վաւերագրութիւն, ազգագրութիւն, հայ-գերմանական յարաբերութիւններ, հայ-քրդական յարաբերութիւններ, Գերմանիա եւ Հայոց Ցեղասպանութիւն, Գերմանացիների հայախնամ առաքելութիւնը Թաւրիզում եւ Սպահանում, հայ ժողովրդի յետեղեռնեան վերընձիւղումը, գոյապայքարը եւ արդար պահանջատիրութիւնը, որոնք ներկայացուեցին առաջին օրուայ երեք նիստերում: Գիտաժողովը ընթացաւ անգլերէն լեզուով: 

Արջի եօթ երգը

ՄԻՔԱՅԷԼ ՀԱՋԵԱՆ

 

«Արջը եօթ երգ գիտի, եօթն էլ տանձի մասին»: Սա հայկական առածն է ասում, որ մեր իմաստախօս շինական նախնիք ստեղծել են` կենդանական աշխարհին վերագրելով եւ սրամտօրէն իմաստաւորելով սեփական կենցաղից բխող համադրելի իրողութիւնները: Բայց գեղջկական կենցաղից ծնունդ առած իմաստախօսութիւնը երբեմն թւում է, թէ մնում է նոյն գեղջկականը` իր նեղ, սահմանափակ տեղայնութեամբ, շատ յաճախ չելնելով գիւղի կամ ձորակի, եւ կամ առաւելագոյնը` հարեւան ձորակի սահմաններից: Սակայն, անկախ անցնող ժամանակներից, յարափոփոխ կեանքն ապացուցում է, որ բանն այնքան էլ այդպէս չէ: Յայտնի է, որ դարեր ի վեր պահպանուելով ու փոխանցուելով սերնդէ-սերունդ, ժողովրդական առածները, բացի այն, որ բնորոշում են այս կամ այն ազգային հաւաքականութեան իւրայատուկ մտածելակերպը, ունակ են ոչ միայն ընդլայնելու սփռման աշխարհագրական շրջանակները` վերածուելով մի ամբողջ ժողովրդի պատկանող ոչ նիւթական արժէքի, այլ նաեւ` իմաստաւորելու ամենեւին էլ ոչ կենցաղային բնոյթի, ասենք թէ` քաղաքական  իրողութիւններ, որոնք  ընդգրկման եւ իմաստային առումներով գեղջկական  առօրեայից հեռու են, այսպէս ասած,  հազարաւոր մղոններով:

Վահան Թէքէեանի «Երկու դրախտները»՝ մամուլի մէջ ցրուած էջերու նոր հաւաքածոյ մը

Պոլսոյ «Ժամանակ» օրաթերթի «100-ամեակ»ի մատենաշարը հարստացաւ նոր հրատարակութեամբ մը։ Վահան Թէքէեանի «Երկու դրախտները» կու գայ միանալու ցարդ տպագրուած չորս հատորներուն՝ Քասիմի «Օրուան մտածումներ», Ռուբէն Զարդարեանի «Յօդուածներ», Երուխանի «Փոքր Ասիոյ մէջէն» եւ նոյն Թէքէեանի «Կեսարիա» հատորներուն։ «Ժամանակ»-ի հրատարակութեան 100-ամեակին առթիւ կը հրատարակուին հաւաքածոներէն պեղուած յօդուածներ, յօդուածաշարքեր կամ ամբողջական երկեր, որոնք նոր լոյս մը կը սփռեն անցեալին եւ ի յայտ կը բերեն արեւմտահայ հեղինակներու գրական ժառանգութենէն նոր գործեր։

On Western Armenian and Translating: A Conversation with Christopher Atamian

Rupen Janbazian

 

Author and literary critic Krikor Beledian’s Fifty Years of Armenian Literature in France, translated from the original French into English by Christopher Atamian, is a groundbreaking study of the Armenian literary scene in the important Armenian Diaspora community of France.

The book examines Armenian literature as it emerged in France between 1922 and the early 1970s, and retraces the literary history of the period, starting with Armenian immigration until the passing away of the movement’s main representatives. It also examines the most significant works published in that period, studying the issues raised by a literature of exile, born after an event that was experienced and interpreted as a “national catastrophe.”

Beledian has lived in Paris since 1967 and has become intimately aware of the Armenian literary scene in France. He is an accomplished writer in his own right, as well as prolific critic. Through this book, he has produced comprehensive and fascinating view of the Armenian literary landscape in France, one that will be of lasting significance to the study of Armenian literature.

Atamian’s translation of Fifty Years of Armenian Literature in France comes out at a time when a small but important number of works in translation are shedding light on literature previously unavailable in English.

The Armenian Weekly recently sat down with Atamian to discuss this latest publication.

Սփիւռքակեդրոն դաստիարակութիւն ու կրթական մօտեցումներու անհրաժեշտութիւն

ՌԱԶՄԻԿ ՓԱՆՈՍԵԱՆ 

«Գալուստ Կիւլպէնկեան» հիմնարկութեան Հայկական Համայնքներու բաժանմունքի տնօրէն Ռազմիկ Փանոսեանի այս խօսքը իբրեւ դասախօսութիւն ներկայացուած է Հայաստան-Սփիւռք 6-րդ համաժողովին (Երեւան, 18 Սեպտեմբեր 2017)։ Հրատարակութեան յանձնուած է մանր սրբագրութիւններէ ետք։

48 horas en Ereván, la capital de Armenia

Cristian Sirouyan
 

Acorralado por las montañas del Cáucaso y reducido a una mínima expresión por la codicia irrefrenable de los conquistadores, el territorio de Armenia parece obstinado en permanecer oculto a los pies del bíblico monte Ararat. En el centro mismo de este país de 30 mil kilómetros cuadrados, la capital es una paradoja. Sin despojarse de su impronta pueblerina, Ereván (también conocida como Iereván o Yereván) exhibe con orgullo su doble perfil de ciudad moderna y antigua, mientras sus límites no dejan de extenderse hacia los valles montañosos. Hace ya años que la urbe planificada a principios del siglo XX para 100 mil habitantes pasó a ser una soberbia ciudad, capaz de transformarse a ciertas horas en una caldera de peatones, tranvías, trolebuses y desproporcionados bólidos 4x4. De la incipiente aldea surgida en el siglo VIII antes de Cristo alrededor de la fortaleza Erepuní quedan las ruinas sobre la colina Arín Pert. Aquí se consignan las escalas posibles de un recorrido por la ciudad en las vísperas del aniversario 2.800 desde su fundación, un acontecimiento que se celebrará en 2018 y ya despierta expectativas entre los pobladores y los turistas.

Ազրպէյճանական հակահայ արշաւը թրքական ժխտողականութեան ենթահողին վրայ. Լատինական Ամերիկայի պարագան

ԽԱՉԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ

 

Մինչեւ 2009-2010, Լատինական Ամերիկայի մէջ հակահայ արշաւը գրեթէ բացառապէս թրքական դիւանագիտութեան նախաձեռնութիւնն էր եւ կեդրոնացած Ցեղասպանութեան ժխտումի ջանքերուն վրայ: Այդ արշաւը, որ առաջ կը տարուէր մասնաւորաբար Հարաւային Ամերիկայի հայաշատ երեք համայնքներու երկիրներու՝ Արգենտինա (*), Ուրուկուայ եւ Պրազիլ քաղաքական-դիւանագիտական շրջանակներու եւ հանրային կարծիքին ուղղութեամբ, չյաջողեցաւ:

An Agent of Undiscovered Literature

Arevik Ashkharoyan

At book fairs, the whole business starts with introductions. In my case there are usually two scenarios: 

Scenario One: Armenia. No, not Albania, Armenia. No, no, it is not Romania. Armenia – it is a country in the Caucasus. What is the Caucasus? Well, we are next to…Turkey. The last thing I want to say is – we are a post-Soviet country. Because if we come to this point in the conversation, my next answers are: No, we don’t only speak Russian, we have our own language of Indo-European roots, dating back around 3000 years, alphabet created in the 4th century, development stages just like in English - old, middle and modern. 

Scenario Two: “Oh, I have a friend who is Armenian. And he is a famous artist… or a musician…or a journalist….or a filmmaker…” And here we start talking about THE friend and how talented he/she is. And, of course, I write down the name to search for later, as obviously, I don’t know all the artists, musicians, journalists, filmmakers or other Armenian talent from all over the world.

Ինքնագլուխ ձեռնարկ մը

ՎՌԱՄՇԱՊՈՒՀ ՆԱՐԵԿԵԱՆ

 

Պետրոս Դուրեանի շիրիմը, որ կը գտնուի Պոլսոյ Սկիւտարի գերեզմանատան մէջ, կատարուած նորոգութեան աշխատանքներէ ետք պիտի բացուի Շաբաթ կատարելի ոգեկոչման հանդիսութեամբ մը։ 1898-ին մեծ բանաստեղծի եղբօր՝ Եղիշէ Դուրեան պատրիարքի միջոցներով իր վերջին տեսքին բերուած շիրիմը, որ 1950-ական թուականներուն կատարուած ճանապարհաշինական աշխատանքներուն հետեւանքով փոխադրուած էր իր այսօրուան տեղը, վերստին կը զբաղեցնէ հայ մտաւորականներուն օրակարգը։

Դաշնակցութեան այսօրուայ պարագլուխներն ուղղակի վերափոխուած կոմսոմոլներ են. Նարինէ Թուխիկեան

ՅԱԿՈԲ ԱՍԼԱՆԵԱՆ

 

Երեւանի Յովհաննէս Թումանեանի թանգարանի տնօրէնուհի Նարինէ Թուխիկեան անդրադարձած է կրթական համակարգի մէջ ռուսերէնի տեղի մասին կրթութեան եւ գիտութեան նախարար Լեւոն Մկրտչեանի պարզաբանումներուն. «Եթէ Կոմունիստական կուսակցութեանը պատկանող մի նախարար այդպէս խօսէր, կը հասկանայի, բայց շատ զարմանալի է, որ ազգային գաղափարախօսութիւն կրող դաշնակցական նախարարն է դա ասում: Ինձ համար արդէն բացայայտւում է, որ Դաշնակցութիւն կուսակցութեան այսօրուայ պարագլուխները ուղղակի վերափոխուած կոմսոմոլներ են»:

Ռուսերէնի հանրայնացման առանձին հայեցակարգի հարցը Հանրային Խորհրդում բուռն բանավէճեր յարուցեց

ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ ՄՈՎՍԻՍԵԱՆ 

 

Ռուսաց լեզուի հանրայնացման համար առանձին հայեցակարգի մշակման` կառավարութեան նախաձեռնութիւնն այսօր բուռն բանավէճի առարկայ դարձաւ Հանրային Խորհրդում: Մինչ կրթութեան եւ գիտութեան նախարար Լեւոն Մկրտչեանը փորձում էր պաշտպանել նախաձեռնութիւնը, նրան հակադարձում եւ քննադատութեան էին ենթարկում խորհրդարանի նախկին պատգամաւոր Արշակ Սադոյեանը, Երեւանի աւագանու անդամ Անահիտ Բախշեանը, նաեւ Հանրային Խորհրդի նախագահ Վազգէն Մանուկեանը:

Հայաստանում միակ պետական լեզուն հայերէնն է, մնացեալ բոլոր լեզուներն օտար են. Լեւոն Մկրտչեան

ԶԱՆԻ ՀԱՐՈՅԵԱՆ

 

Չեն կարող որեւէ երկրում ուժեղանալ բնական գիտութիւնները եւ հասնել մինչեւ գիտական մակարդակի, եթէ այդ երկրում չեն զարգանում օտար լեզուները, որովհետեւ փոքր ժողովուրդները հնարաւորութիւն չունեն մասնագիտական, թարգմանական գիտական ծաւալ ապահովելու: Այս մասին «Շանթ» հեռուստաընկերութեան եթերում ասել է ԿԳ նախարար Լեւոն Մկրտչեանը` անդրադառնալով օտար լեզուների դասաւանդման նոր հայեցակարգի անհրաժեշտութեանը:

Անթարգմանելի վիպակի նորոյթները

ԱՆԻ ՓԱՇԱՅԵԱՆ

Լաւագոյն վէպերն ու վիպակները ծնւում են, որպէսզի ցոյց տան կեանքի անհարթութիւնները եւ ազդարարեն նրանց հետ ոչ մի կերպ չհամաձայնուելը: Այդպիսի գործեր ընթերցելիս համոզւում ես, որ հաշտուողականութիւնը հասարակութեանը վայրէջքների է տանում: Արծուիի (Արծուի Բախչինեան) «Այլաստանցի Մուչիկ Հայաստանցին» վիպակը հէնց այդպիսի ենթատեքստ ունի՝ չյարմարուել: Մի՞թէ ճիշտ է այն ամէնը, ինչ հրամցնում են. անգամՙ յատուկ անունները, բոլորի կողմից ընդունուած բարքերը: Եւ այս ամէնը վիպակի սկզբից մինչեւ վերջ հաստատում է Մուչիկը՝ նոյն ինքը՝ Թաթուլ Թաթուլեանը: Տաղանդաւոր այս մարդը, որ նկարչութեան մէջ է գտնում իրեն, թափառում է ամէնուր՝ այդպէս էլ չհասկանալով՝ ո՛րն է այն վայրը, որտեղ լիովին երջանիկ կը զգայ, ովքե՞ր են այն մարդիկ, որոնց հետ կ՚ուզենար ապրել: Եւ լուռ կրում է Հայրենիքի ցաւը՝ մտօք երբեք չհեռանալով նրանից: Նա հաւաքական կերպարն է շատ հայերի, ովքեր հեռուից են սիրում Հայրենիքը՝ կարօտի մեծ չափաբաժնով: Եօթ տարին մէկ Հայաստան այցելող Մուչիկը կարծես Երկրագնդի վրայով հապճեպ քայլող մէկը լինի, որն անվերջ շտապում է:

Alan Whitehorn: It is Easier to Hate Than to Love

Kamo Mailyan

It took a long way for Alan Whitehorn to re-unite with his ancestral roots in Armenia, but not a long decision to start writing about genocide. Alan Whitehorn is an author of poems and books about the Armenian Genocide and has brought significant contribution to genocide recognition and education not only in Canada, but beyond its boundaries as well.

Չհիմնաւորուած յայտարարութիւններ

ՎԱՐԴԱՆ ՄԱՏԹԷՈՍԵԱՆ (*)

Վերջերս, «Պայքար» շաբաթաթերթը իր մէկ խմբագրականով կը քննէր օրհներգին հարցը, որ իրաւականօրէն առկախ մնացած է, յայտնելով, թէ «վստահաբար օգտակար կը դառնայ հակընդդէմ գաղափարներու արծարծումը»։ Այդ համոզումով, նուաստս յօդուած մը ստորագրած էր Փարիզի «Նոր Յառաջ» երկօրեային մէջ (https://armeniaca-haygagank.blogspot.com/2017/09/blog-post.html)։

Նամակ «Նոր Յառաջ»-ի խմբագրութեան

ՎԱՐԴԱՆ ՄԱՏԹԷՈՍԵԱՆ

 

Յարգարժան խմբագրութիւն «Նոր Յառաջ»-ի,
Հետաքրքրութեամբ կարդացի Ստեփան Պօղոսեանի «ազատ կարծիք»-ը («Նոր Յառաջ», 23 Սեպտեմբեր), որուն վերջին բաժինը յատկացուած էր նուաստիս վերջերս գրած յօդուածին՝ «Մեր հայրենիք»-ի մասին։ Տեղին կը նկատեմ կարգ մը լուսաբանութիւններ ընել.

'Turkey Has Turned Into A Veritable Madhouse,' Says Intellectual Who Escaped Jail

Lauren Frayer 

 

Over the summer, Turkey's Twitter-sphere went abuzz after the appearance of a cryptic tweet: "The bird has flown away."

It was posted July 14 on the account of Sevan Nisanyan, a famous jailed intellectual, announcing he'd escaped from a Turkish prison. He had been behind bars since January 2014 and wasn't eligible for parole for another 10 years.

Nisanyan, 60, is a linguist with degrees from Yale and Columbia. He is also a newspaper columnist and travel writer who's penned several guidebooks about his native Turkey. And he's a self-taught architect who renovated his home village of Sirince in the hills above the Greco-Roman ruins of Ephesus, turning it into a tourist attraction on Turkey's Aegean coast.

That's what got him in trouble — or so the authorities say.

«Միաձեւ պատմութիւն», «լեզուական Արշակաւան» եւ միասնականութեան դրախտավայրը

ՎԱՐԴԱՆ ՄԱՏԹԷՈՍԵԱՆ

Այս օրերուն տեղի ունեցաւ Հայաստան-Սփիւռք 6-րդ խորհրդաժողովը, որուն խորագիրը, առաջին համագումարէն 18 տարի ետք, տակաւին փոխադարձ վստահութիւն, միասնականութիւն եւ պատասխանատուութիւն կը հոլովէր։ Այդ գաղափարները պատշաճ էին Սեպտեմբեր 1999-ին՝ անկախութեան ութերորդ ամեակին, երբ Հայաստանը հազիւ թէ սկսած էր շունչ մը քաշել (ամիս մը ետք ալ իր հաստատութենական կեանքի ամենէն ծանր հարուածը կրելու համար, դեռ լրիւ չբացայայտուած պայմաններու տակ, Հոկտեմբեր 27-ի բռնաշրջումի փորձով), բայց ո՛չ թէ 26-ամեակին, երբ երկկողմանի փոխյարաբերութեան ամրացումը սպասելի էր, որ քայլ մը յառաջ գացած ըլլար։ Պէտք է հետեւցնենք, դժբախտաբար, որ նախորդ հինգ ժողովները հիմնականին ճառախօսութեան կամ ընկերային յարաբերութիւններու բեմ եղած են, իսկ վերջին 18 տարիներուն.... կլոր-կլոր դարձած ենք այդ գաղափարներուն շուրջ։

Եթէ այդպէս է, կը մնայ մաղթել, որ «աւանդութիւնը» խորտակուած ըլլայ եւ այս վեցերորդ հանդիպումը Երեւանը ճանչնալու, կապեր մշակելու եւ գեղարուեստական յայտագրեր ըմբոշխնելու պատեհութիւններէն անդին, ակնկալուած 1.500 մասնակիցներուն համար նաեւ առիթը դարձած ըլլայ լուրջ քննարկումի ու լուրջ որոշումի, որ ցոլացած ըլլայ ո՛չ թէ վերամբարձ քուէով ընդունուած եւ ուռուցիկ ոճով շարադրուած հռչակագրով, այլ... գործով։

Բոլշեւիկը արթուն է, սփիւռքահայը՝ քնացած

ՐԱՖՖԻ ՏՈՒՏԱԳԼԵԱՆ

Բոլշեւիկը նստած է մեր մէջ։ Բոլշեւիկը արթուն է։ Կարեւոր չէ, թէ ի՞նչ անուն ունի ան։ Կարեւոր չէ, թէ ո՞ր կուսակցութեան մէջ թաքնուած է ան։ Կարեւոր չէ, թէ Նժդեհի կամ Անդրանիկի անունով հանդէս կու գայ… Երկրորդական են այս հարցադրումները, քանի որ հայու բոլշեւիկ տեսակը հոգեկան հիւանդութիւն է, Սթոքհոլմեան ախտանիշի կրողը, սիրահարած՝ զինք հալածողին, ճնշողին, բանտարկողին, իր դահիճին… Հայ բոլշեւիկ տեսակը, Նժդեհի նկարագրածով՝ տականքը, հանդէս կրնայ գալ որեւէ անունով, որեւէ պատմուճանով…
Քնացողը՝ Սփիւռքի մամուլն է։ Քնաբեր դեղահատը՝ Հայաստանի իշխանութիւններուն հրամցուցած ազգային սուտ միասնութիւնը, հայրենիքի ապահովութիւնը չխաթարելու հնամաշ «խրատ»-ը, ներքին հարցերուն չխառնուելու սկզբունքին պարտադրանքը, ասոր-անոր շնորհուած մետալները, ո՛չ մէկ նորութիւն բերող եւ ինքզինք կրկնօրինակող համահայկական խորհրդաժողովները…
Բոլշեւիկը արթուն է, այնքան ատեն, որ կը ճնշուի հայ աշխատաւոր դասակարգը՝ նորօրեայ օլիգարխներու կողմէ, յանուն քուէի, յանուն հարստութեան կուտակման, յանուն իշխանական կեղեքող համակարգի յաւիտենական գոյութեան։ Բոլշեւիկը արթուն է. «ՍԱՍ»-ի Արտակը՝ վկայ։
Բոլշեւիկը արթուն է, քանի դեռ հայ Մշակոյթի նախարարին որոշումով կը փակուի Կասեաններու եւ Միկոյեաններու վայրագութիւններն ու ազգադաւ գործունէութիւնը բացայայտող ցուցահանդէսը, քանի դեռ «արուամոլ» ու օտարէն գանձատրուող կը համարուի ցուցահանդէսի կազմակերպիչը։ Նոյն բոլշեւիկը չէ՞ր, որ արուամոլի մեղադրանք դրած էր հանճարեղ Փարաճանովի վրայ… Նոյն բոլշեւիկը չէ՞ր, որ օտարի ծառայող համարած էր Բակունցն ու Չարենցը ու գնդակահարած էր զանոնք՝ բոլշեւիզմի սարքած տանջանքի զնտաններուն մէջ…
Բոլշեւիկը արթուն է, քանի դեռ դպրոցի տնօրէնն ու հիւանդանոցի գլխաւոր բժիշկը, գործատան ղեկավարն ու բարձրաստիճան պետպաշտօնեան իրենց ծառայութիւնները կը մատուցեն ո՛չ թէ հայ ժողովուրդին, այլեւ՝ կասկածելի միջոցներով եւ օտարերկրեայ դեսպաններու օրհնութեամբ իշխանական բուրգի գագաթը հասած խմբակի շահերուն, ոտնակոխ ընելով հայ մարդու իրաւունքը, իղձը, ձգտումը, պատիւը։
Բոլշեւիկը արթուն է եւ գործօն։ Վկան՝ հարիւր հազարաւորներու հայրենալքութիւնն է, Հայաստանի՝ հայութենէ պարպումը, հայաթափումը՝ խորթ ու ապիկար իշխանութիւններու գոյացման առ ի հետեւանք։
Բոլշեւիկը ո՛չ միայն արթուն է, այլ ընդամէնը մեթամորֆոզէ անցած, մութանթի վերածուած է ան եւ ամէն օր կ’ամրացնէ իր դիրքը՝ իշխանական համակարգի ամենաբարձր ոլորտներուն մէջ։ Իր կամքը կը պարտադրէ հայ ժողովուրդին՝ Հայաստանէն ի սփիւռս աշխարհի։
Բոլշեւիկը արթուն է։ Ան բոյն դրած է ստրկամիտ, օտարամոլ, յոյսը Հիւսիսին կամ Արեւմուտքին կապած, իր տեսակին չհանդուրժող, քծնող, անհայրենիք հայու հոգիին մէջ։ Ան տականքի հոգիին մէջ ասպատակող Տրովադայի ձին է, որ բերդը ներսէն կը գրաւէ…
Արթուն է բոլշեւիկը։ Քնացած է Սփիւռքը՝ իր մամուլով, իր կառոյցներով, իր կազմակերպութիւններով։ Պարտադիր քուն՝ յանուն ազգային համերաշխութեա՜ն, յանուն անխռով հանգիստի՜, յանուն մետալներու…
Ու վա՜յ այն օրուան, երբ այս քունը երկարի ու դառնայ… մահաքուն։

«Նոր Յառաջ», 16 Սեպտեմբեր 2017

Book Review: ‘Sasun: The History of an 1890s Armenian Revolt’

Richard G. Hovannisian (*)

 

Sasun: The History of an 1890s Armenian Revolt. By Justin McCarthy, Ömer Turan, and Cemalettin Taşkiran. (Salt Lake City, UT: University of Utah Press, 2014. Pp. 496. $32.00.)

The Sasun crisis in 1894 was a watershed in Ottoman-Armenian history, as it marked the beginning of the process of elimination of the native Armenian population, continuing with widespread massacres in 1895-1896 and in 1909 and culminating in the genocidal deportations and massacres of 1915 to 1923. The historiography of more than a century has described and analyzed in detail the tribulations of the Armenian peasantry in the mountains of Sasun in the eastern reaches of the Ottoman Empire, their being stirred up by revolutionaries to resist Kurdish predations, and their victimization in 1894, reportedly with the involvement of regular Turkish armed forces.

Խոհեր անկախութեան օրով

ՄԱՐԻԵՏԱ ԽԱՉԱՏՐԵԱՆ

 

Դժուար է Հայաստանի անկախութիւնը հանրաքուէով վաւերացրած տօնական օրը նստել համակարգչի մօտ եւ գրել այն մասին, թէ որքան պրոբլեմ ունի կամ որքան պրոբլեմ է կուտակել երկիրը անկախութեան 26 տարիների ընթացքում: Մանաւանդ բոլոր տեսակի պրոբլեմներով հանդերձ` անկախ պետութեան մեր կեցութիւնը բոլորս ենք մեր ներսում փայփայում եւ ուրիշ կենսակերպ հիմա չենք էլ պատկերացնում մեզ համար: Յամենայնդէպս` ճիշտ է գրել այն, ինչ չես գտնի տօնական զեղուն ուղերձներում, որոնց պակասը երէկ չզգացուեց` ոչ Եռաբլուրում, ոչ Անկախութեան առթիւ պաշտօնական ու ոչ պաշտօնական ընդունելութիւններում: Գումարած` տօնին խորհուրդ հաղորդեցին նաեւ այն 1800 սփիւռքահայերը, որոնք «Հայաստան-Սփիւռք» համաժողովից յետոյ դեռ չեն մեկնել երկրից ու Հայաստանի հայերի հետ միատեղ, լաւ եղանակի առկայութեամբ ըմբոշխնեցին Հայաստանի անկախութեան քսանվեցերորդ տարեդարձը:

Աշխարհի առաջին հայազգի ջազմէնը

ԱՐԾՈՒԻ ԲԱԽՉԻՆԵԱՆ

Ջազի սիրահարները մեզանում մեծ թիւ են կազմում, սակայն քանի՞ հոգի կարող է տալ պատմութեան մէջ հանդէս եկած առաջին հայազգի ջազմէնի անունը...

Որքանով պարզել ենք, այդ անձը եղել է Գրիգոր Քէլէկեանը, յայտնի Գրեգոր [Gregor] բեմական անուամբ, որը 1920-ականների վերջին, 1930-ականների սկզբին ճանաչուած դէմք է եղել Ֆրանսիայի երաժշտական շրջանակներում:

Ի՞նչ շահեցինք Գրապալատի լուծարումից, որը չհասցրեց տօնել իր մէկդարեայ ծնունդը

ՅԱՍՄԻԿ ՍԱՖԱՐԵԱՆ (*)

 

Երեւանի սրտի մէջ կարծես ի վերուստ մի սուրբ եռանկիւնի կար գծագրուած: Եռանկեան երեք անկիւններից իւրաքանչիւրը նշանաւոր էր ու յայտնի այդ տեղում կառուցուած գիտական-մշակութային երեք օջախներով…: Չգիտեմ սա պատահականութիւն էր, թէ նախախնամութիւն…: Մաշտոց պողոտայի ամենաերեւելի հատուածում` երեւակայելի եռանկեան առաջին սուրբ անկիւնում վեր է խոյանում մեր հին ձեռագրերի եւ փաստաթղթերի պահպանման եւ ուսումնասիրման, ձեռագրերի պահպանման աշխարհի ամենահարուստ կենտրոններից մէկը` Մատենադարանը, փոքր-ինչ ներքեւում` Կորիւն-Գ.Քոչար փողոցների հատման սկզբնամասում, Երեւանի հէնց սրտի մէջ Մատենադարանի նորօրեայ շարունակութիւնն հանդիսացող Հայաստանի Հանրապետութեան ազգային մատենագիտութեան, մամուլի մատենագիտական տեղեկատուութեան ու վիճակագրութեան, սոցիոլոգիական հետազօտութիւնների, կենտրոնական քարտագրացուցակաւորման, ինչպէս նաեւ համահայկական տպագիր արտադրանքի ինդեքսաւորման, անձեռնմխելի ազգային արխիւային աւանդատրուող ֆոնդի պահպանման, հայկական համակարգչային տառերի ստեղծման ու պահպանման աշխատանքները գրեթէ մէկ դար իրականացնող Հայաստանի առաջին բիբլիոգրաֆիական մատենադարան-տոմարագրութեան պալատ- Ազգային Գրապալատը: Եռանկեան երրորդ սուր անկիւնը եզրափակւում էր Ազգային Գրադարանի թամանեանական շէնքով:

Twenty-Six Years On: From Charitable Assistance to Social Change

 Antranig Kasbarian

As the title suggests, I wish to explore certain aspects of Armenia-Diaspora relations, focusing on charitable assistance over the past 25 years. Specifically, I would like to track how diasporan giving has evolved—or, rather, cut a serpentine path forward, moving from what I would call emergency/immediate aid to more rehabilitative/developmental assistance today. I will be painting a picture with a broad brush, seeking to identify broader processes and trends, so I ask readers to accept this as a work in progress.

From Pasadena to Medovka and Back Again

There’s a Pasadena-bred UCLA-educated philosopher, who also happens to be a bit of a romantic and idealist, and who’s found his way to Lori Province, Armenia. He’s been there for a year now, teaching History, English, and now Logic and Critical Thinking to 6^th-12^th graders in a tiny, little village nestled among the hills of Northern Armenia, about a half hour drive from Georgia. He’s closer to Tbilisi than to Yerevan, but he makes the three hour drive down south every week, to dig up new and interesting materials for his classes, and of course to see his friends visiting from different parts of the world. “Living out here I see friends from LA and elsewhere more often than when I was back in the States, and there’s someone new visiting just about every week. The road to Yerevan is long and winding, but the drive gives me time to reflect and the weekly exchanges provide me with fresh ideas with which to develop my education theory and practices,” said the educator. He is a fellow with Teach for Armenia and his name is Khachig Choukhajian.

From the KKK to Darfur, Reflecting on Evil as a Deliberate Act

Monica Uszerowicz

A new exhibition at the Jewish Museum of Florida-FIU, Evil: A Matter of Intent, examines the exigencies of cruelty — what it takes to create it and the methodology that allows it to exist. Evil is not, the artists here purport, something intrinsic to humanity, not by birth, anyway. Acts of evil are deliberate. Evil is a choice.

Before traveling here, this exhibition was previously at the Hebrew Union College Jewish Institute of Religion. There, it didn’t include the blood-red KKK King Kleagle robe, a kind of pièce de résistance for the Miami show. King Kleagles oversee a given geographic area of the Klan and are responsible for recruiting new Klansmen, and this particular robe, from the 1940s, comes at an unnerving time, on the heels of the white supremacist demonstrations in Charlottesville.

Could Armenians Remain a Global Nation with a Broken Homeland?

Hratch Tchilingirian

 

In recent years a new discourse on “global Armenians” is increasingly becoming part of an effort of constructing a post-Genocide Armenian identity in the Diaspora — and Armenia. These new identity shapers seem to advocate a transition from “survival mentality” to celebration of life and success. One definition was provided in a full-page letter published in The New York Times (28 October 2016), according to which a “global Armenian” is someone, who despite having “forcibly displaced and dispersed” ancestry, lives “across the world” and has made or is making “major contributions toward advancing their adoptive countries.”[1] Such “global Armenians” include scientists, doctors, engineers and inventors making contributions to societies in their countries; politicians, ministers and diplomats serving in different countries; movie stars, sportsmen, bankers and corporate executives; and, of course, celebrities who have millions of followers on social networks. In short, a “global Armenian” is someone who is professionally successful, has an impact in their field, and has public visibility or recognition.

One of the stated main goals of this prescriptive “global Armenianism” is “to transform the post-Soviet Armenian Republic into a vibrant, modern, secure, peaceful and progressive homeland for a global nation.” This is, indeed, a vision that many in Armenia and the Diaspora dream about. Of course, there are others who use the term “global Armenian” as a descriptive term or as synonym for dispersion.[2]

Մի քանի առաջարկութիւն-հիմնաւորումներ ի նպաստ դասական ուղղագրութեան կանոնակարգման

ԼՈՒՍԻՆԷ ԱՒԵՏԻՍԵԱՆ

Ամէն ազգ, ինչպէս ամէն ոք, եթէ չի կորցրել ինքնապաշտպանութեան առողջ բնազդը, ազատութիւն է տենչում եւ խորշում է կապանքներից։ Սահմանափակումները տրտմեցնում են, ճնշում ինքնութիւնը... Հէնց դրա համար ազգն ինքնութեան պահպանութեան եղանակներ է փնտռում իր ծագման պահից, եւ արտաքին ու ներքին բոլոր ճնշումներին նա կարողանում է դիմակայել միայն ազգային արժէքներով։ Հայոց ազգային գիրը հէնց դրա համար ծնուեց-վերածնուեց, եւ սեփական լեզուամտածողութիւնը հնարաւոր եղաւ պահպանել հէնց ազգային գրով հաստատուած ուղղագրական համակարգով... Իւրաքանչիւր նշան լսելի հնչիւնական միաւորի տեսանելի կաղապարն է, եւ ձայնագրութեան համակարգով անցած իւրաքանչիւր բառ տեսանելի խորհրդանշան-կաղապարն է որեւէ գաղափարի. հէնց այդ համակարգով էլ անխախտ ու կառուցիկ է բոլոր ժամանակների միջով սուրացող ազգային լեզուամտածողութիւնը։

Միայն ա՛յս նպատակով գործող սահմանափակումներն ու կաշկանդող շրջանակներն են արդարացուած. նրանք հնարաւորութիւն են տալիս ազատ եւ անկախ լինել...

Eclipse

Armenia’s Ministry of Culture shut down an exhibit entitled ECLIPSE at the Tumanyan House Museum in Yerevan stating that it was ‘politicized’ and would need to be re-curated. The exhibit highlighted the severity of the repressions of the Stalin era in the 1930s known as the Great Purge. It was an era of extreme persecution, oppression and terror. Thousands of Armenians, including writers, artists, clergymen, intellectuals and many others were arrested, exiled and many were killed. Hovhannes Tumanyan, one of Armenia’s most revered writers lost three of his sons to Stalin’s oppression.

Շրջանցւում է գլխաւոր հարցը՝ արտագաղթ

ՅԱԿՈԲ ԱՒԵՏԻՔԵԱՆ

 

Յառաջիկայ Երկուշաբթի օրը մեկնարկում է Հայաստան-Սփիւռք համաժողովը, թուով 6-րդը: Կարեւոր հարցեր են դրուած եռօրեայ հաւաքի օրակարգի վրայ, ազգային-պետական հրատապ խնդիրներ, որոնց քննութիւն-քննարկումը կարող է հայրենաշէն հետեւութիւնների յանգեցնել մեզ բոլորիս: Սակայն հարցերի հարցը մնում է բաց, բաց վէրքի պէս, որից հոսող արիւնը չի մակարդւում, չի լերդանում. արտագա՛ղթը:

Անկեղծ պատրաստակամութեամբ

ԿԱՐՕ ԱՐՄԷՆԵԱՆ

Արդէն լայնօրէն ծանուցուած է, որ յառաջիկայ Հայաստան-Սփիւռք խորհրդաժողովի օրակարգին վրայ պիտի գտնուի «Համազգային Խորհուրդ» մը կեանքի կոչելու՝ վաղուց շրջանառուող գաղափարը, որ այս կէտին վրայ նաեւ կը վայելէ պետական բարձրաստիճան հովանաւորութիւն՝ ՀՀ նախագահի ուղիղ եւ անձնական միջամտութեամբ: Թէ ի վերջոյ ի՞նչ ձեւաւորում կը ստանայ Խորհուրդի այս նախագիծը եւ ի՞նչ չափով ան կը հանդիսանայ հարցերու հանգուցալուծման բեւեռ մեր հաւաքական կեանքին մէջ՝ դժուար է կանխագուշակել: Անիկա դեռ ճամբայ ունի կտրելիք՝ ենթակայ ըլլալով մեր այսօրուան իրականութենէն բխող թերահաւատութեան բոլոր շերտերուն:

Պարարուեստի հայազգի գործիչները մէկ յարկի տակ

ՆԱԶԵՆԻԿ ՍԱՐԳՍԵԱՆ

Հայ պարարուեստի երկու հիմնական ճիւղերից` ֆոլկլորային պարից եւ բեմական պարից, ներկայ դրութեամբ, առաւել հետազօտուած է ֆոլկլորայինը: Բեմական պարը, որի համակարգին է պատկանում նաեւ բալետը, չնայած 20-րդ դարի 50-ականներից մինչեւ մեր օրերը լոյս տեսած մի շարք գիտական հետազօտութիւններին, քիչ է լուսաբանուած: Բազմակողմանի եւ խորը ուսումնասիրման կարիք են զգում թէ՛ հայ բալետի պատմութիւնը, թէ՛ առանձին հայ եւ հայազգի պարող-պարուհիների, պարադիրների գործունէութեանը նուիրուած առանձին մենագրութիւնների հրատարակումը:
Ուստիեւ Արծուի Բախչինեանի «Հայերը համաշխարհային պարարուեստում» գիրքն անգնահատելի ներդրում է հայ պարագիտութեան ոլորտում: Այն լոյս է տեսել անցեալ տարի, «Հայաստան» հրատարակչութիւնում: Հրատարակութեան հովանաւորն է լիբանանեան բալետի երբեմնի պարուհի, այժմ կանադաբնակ Սոնա Փոլատեան-Օրճանեանը:

Ռազմիկ Փանոսեան. «Ես իրապէս կը հաւատամ, որ արեւմտահայերէնի զարգացումն ու ամրապնդումը Սփիւռքի հարցն է»

Խմբագրութիւն «Նոր Յառաջ»-ի. Այս ամառ՝ Յուլիս 10-էն մինչեւ Օգոստոս 20, վեց շաբաթներու երկայնքին, Կեդրոնական Ֆրանսայի հրաբխային Օվերնեըի Պուրպուլ քաղաքին մէջ, «Կիւլպէնկեան» հիմնարկութիւնը՝ արեւմտահայերէնի ամրապնդման, փոխանցման եւ իւրացման գործընթացները նորարարելու նպատակը հետապնդող հնգամեայ ծրագիրի ծիրէն ներս կազմակերպած էր չորս տեսակի մեծ հաւաքներ.- նորարարական ստեղծագործական աշխատանոց, 10-15 տարեկան պատանիներու «Զարմանազան» ճամբար, ուսուցիչներու վերաորակաւորման եւ վերապատրաստման միամսեայ դասընթացքներ՝ Փարիզի համալսարանի INALCO արեւելեան լեզուներու ուսուցման բաժանմունքի հետ գործակցաբար, եւ վերջապէս՝ Օգոստոս 11-էն 20 նոյն վայրին մէջ երիտասարդական Վիքի-ճամբարը, որ արդէն երկու տարի է կանոնաւոր կերպով կը կազմակերպուի Հայաստանի Վիքի կեդրոնին հետ։
Ֆրանսայի մէջ կազմակերպուած այս նախաձեռնութիւնները իրականացան Լիոնէն «Հազար ու մէկ աշխարհ» ընկերակցութեան գործակցութեամբ, որ Ֆրանսայի Երիտասարդութեան եւ մարմնամարզութեան նախարարութենէն ճանչցուած է իբր պատանիներու համար ամառնային եւ արձակուրդային ճամբարներ կազմակերպելու իրաւասու կառոյց։
Նորարարական ծրագրին համար Յուլիս 10-էն 17 Պուրպուլ հաւաքուած էին մշակութային, գրական, թարգմանական, թատերական, դերասանական, շարժանկարային, երաժշտական, մանկավարժական արուեստներու շուրջ քառասուն մասնագէտներ ու գործիչներ, որոնք երկրորդ տարին ըլլալով, 7 խմբակներու բաժնուած, շարունակեցին նախորդ տարին ճամբայ հանուած նախագիծերը։ Զարմանազան ճամբարին իրենց մասնակցութիւնը բերին ԱՄՆ-էն, Գանատայէն, Ֆրանսայէն, Աւստրիայէն, Պոլիսէն, 40 պատանիներ եւ շուրջ քսան ուղեկիցներ եւ պատասխանատուներ։ Ուսուցիչներու վերաորակաւորման դասընթացքներուն մասնակցեցան ԱՄՆ-էն, Ֆրանսայէն, Յունաստանէն, Պոլսէն 17 ուսուցիչներ եւ 7 դասախօսներ։ Իսկ Վիքի-ճամբարին՝ 25 երիիտասարդներ, 17-էն 26 տարեկան։
Այս նախաձեռնութիւնները իրագործուեցան «Կիւլպէնկեան» հիմնարկութեան Հայկական համայնքներու բաժանմունքի տնօրէն Ռազմիկ Փանոսեանի տնօրինութեամբ, իսկ ծրագրերու իրագործումի պատասխանատուն էր Անի Կարմիրեան։ Ստորեւ կը հրատարակենք վերոնշեալ ծրագրերու իրագործման մասին պրն. Փանոսեանի հետ «Նոր Յառաջ»-ի կատարած հարցազրոյցը։

Օրհներգին առկախ խնդիրը եւ հատուածական կիրքին լուծուած հարցը

ՎԱՐԴԱՆ ՄԱՏԹԷՈՍԵԱՆ

1988-ի արցախեան շարժումի ծիրին մէջ, անցեալի մոռցուած կամ «թանգարանային» համարուած բազմաթիւ էջեր ու երեւոյթներ վերյայտնուեցան, որոնց շարքին՝ 1918-1920-ի անկախութեան երեք հիմնական խորհրդանիշերը։ Սփիւռքի միջին տարիքէն վեր ընթերցողը վստահաբար կը յիշէ “Մեր հայրենիք»-ի, ինչպէս եւ եռագոյն դրօշակի ու առաջին հանրապետութեան զինանշանի երկկողմանի անընդհատ օգտագործումը խորհրդային շրջանի քաղաքական հակամարտութեան մէջ։ Դրօշակն ու զինանշանը (որոշ փոփոխութիւններով) նախ 1990-ին եւ 1992-ին Հայաստանի Հանրապետութեան Գերագոյն Խորհուրդի օրէնքներով ընդունուեցան, որոնք վերջնականօրէն ամրագրուեցան Յունիս 2006-ին անոր յաջորդին՝ Ազգային Ժողովի կողմէ վաւերացուած օրէնքներով։

‘Where Are You From?’ and the Huge Pile of Complexes

Rupen Janbazian
Translated by Tatul Sonentz-Papazian

“Where are you from?”

“Toronto… from Canada.”

“No! Before that…”

This was not an existential query directed at us; the man was not asking which corner of Western Armenia our forefathers came from, or where the birthplace of our Armenian origin was. The question was much more mundane—and, in its simplicity, a huge pile of complexes.

He wanted to know “where from” we had migrated to Canada. It was not the first time that strangers had asked us this question during this visit.

Ի՞նչ իրաւունքով եղծանել Դուրեանին շիրիմը

ՍԵՒԱՆ ՏԷՅԻՐՄԵՆՃԵԱՆ

 

Սփիւռքա­հայ գրա­գէտ Վահ­րամ Մա­վեան, որ «Գա­լուստ Կիւլպէն­կեան» հաս­տա­տութեան հայ­կա­կան գրա­սենեակին աշ­խա­տակիցն էր միաժա­մանակ, Պո­լիս հեր­թա­կան այ­ցե­լու­թե­նէ վերջ բա­ւական խօ­սուն վեր­նա­գիրով մը կը կնքէ իր տպա­ւորու­թիւննե­րը գրա­ռած մէկ յօ­դուա­ծը՝ «Քա­ղաքը որ կ՚ապ­րի իր մե­ռել­նե­րով»։ Միայն Մա­վեա՞նը մի­թէ… Քա­նի՜ քա­նի այ­ցե­լու­ներ իրենց Պո­լիս կե­ցու­թեան շրջա­նին, նոյ­նիսկ պոլ­սե­ցիներ՝ դպրո­ցական ըլ­լան թէ շրջա­նաւարտ, գե­րեզ­մա­նատու­նե­րու մէջ կ՚որո­նեն իրենց ան­ցեալը, յագուրդ կու տան պատ­մութեան հան­դէպ իրենց ծա­րաւին, կը ստեղ­ծեն մօ­տիկու­թիւն մը մեծ բա­նաս­տեղծնե­րուն կամ ան­հատնե­րուն հետ։ Շա­տեր կը յի­շեն ան­պայման. Հայաստա­նի առա­ջին նա­խագահ Լե­ւոն Տէր-Պետ­րո­սեան, երբ առա­ջին ան­գամ քա­ղաքս կ՚այ­ցե­լէր, առա­ջին իսկ ազատ պա­հուն՝ իր շունչը կ՚առ­նէր Պաղ­լարպա­շըի հա­յոց գե­րեզ­մա­նատան մէջ՝ տես­նե­լու հա­մար Պետ­րոս Դու­րեանին շի­րիմը… Այո՛, Պետ­րոս Դուրեանի, որու շի­րիմը ո՛չ միայն մեր այս ար­դի ժա­մանակ­նե­րուն ուխտա­վայր մը դարձած է, ո՛չ միայն վա­ղուց կո­րու­սեալ ան­ցեալէն մա­սունքի մը վե­րաբե­րու­մին ար­ժա­նացած է վեր­ջերս, այլ, բո­լոր հա­յերուն հա­մար եղած է այ­ցե­լավայր մը շատ հին ժա­մանակ­նե­րէն սկսեալ։ Ան­կա­րելի է հոս չյի­շել Զա­պէլ Եսա­յեանի հրա­շալի տո­ղերը, «Սկիւտա­րի վեր­ջա­լոյսներ»էն, ուր գրա­գիտու­հին զգա­յուն տո­ղերով կը նկա­րագ­րէ իր այ­ցե­լու­թիւնը Դու­րեանի շի­րիմին։

Ա. Յարութիւնեան. Երբ ունենք Միկոյեանի անուան փողոց, նշանակում է՝ գնահատում ենք մեր պատմութեան մէջ նրա ունեցած բացասական ներդրումը

Հայ բոլշեւիկների կամ կոմունիստների, ռուս գրողների  անուանումներով փողոցները եւ դպրոցները պէտք է վերանուանուեն: Այսպիսի նախաձեռնութեան մասին է պատմել Երեւանի աւագանու «Ելք» խմբակցութեան անդամ, Երեւանի քաղաքապետարանի կրթութեան, մշակոյթի, սոցիալական հարցերի յանձնաժողովի ղեկավար Արայիկ Յարութիւնեանն «Ազատութիւն» ռադիօկայանի եթերում:
«Այս պահին այդպիսի նախաձեռնութիւն` փաստաթղթային տարբերակով, չկայ, բայց պէտք է սկսել քննարկումները կոնկրէտ գործիչների, կոնկրէտ անուանումների հետ կապուած»,- ասել է Արայիկ Յարութիւնեանը:
Ըստ նրա` այս խնդիրը վաղուց է բարձրացւում: 90-ականներին, երբ Հայաստանն անկախութիւն ձեռք բերեց, այդ պահից ի վեր խորհրդային ժամանակուայ ժառանգութիւնից մնացած անուանումներով շատ փողոցներ անուանափոխուեցին:

Դ. Խաժակեան. Երեւանում բոլշեւիկների անուններով դպրոցները, փողոցները պէտք է անուանափոխուեն

Երեւանի այն դպրոցները եւ փողոցները, որոնք անուանակոչուած են հայ բոլշեւիկների, ռուս գրողների կամ կոմունիստ գործիչների անուններով, պէտք է վերանայուեն: Tert.am-ի հետ զրոյցում նման կարծիք յայտնեց Երեւանի աւագանու «Ելք» դաշինքի խմբակցութեան ղեկավար Դաւիթ Խաժակեանը: «Կարծում եմ՝ սա պէտք է լինի մի մեծ փոփոխութիւնների մէջ ներառուած փաթեթ, որն իր հետ բերելու է ոչ թէ զուտ անուան փոփոխութիւն, այլ բերելու է պատմութեան վերարժեւորում»,- նշեց նա:

Արքմենիկ Նիկողոսեան․ «Մեր երկրում ընթերցասէրներ կան»

Ընթերցասէրների շրջանակում մեր օրերում գերակշռող թիւ են կազմում 18-ից 35 տարեկան երիտասարդները: Ամենաընթերցուող ժամանակակից գրողներից են Լեւոն Խեչոյեանը, Գուրգէն Խանջեանը, Յովիկ Չարխչեանը, Արամ Պաչեանը, Հրաչեայ Սարիբէկեանը, Գրիգը եւ այլք:

«Նահապետի աշունը»՝ պոէմ բռնակալի եւ նրա մենութեան մասին

ԱՐՄԻՆԷ ՍԱՐԳՍԵԱՆ

 

«Անտարես» հրատարակչութիւնը լոյս է ընծայել Գաբրիէլ Գարսիա Մարկէսի «Նահապետի աշունը» վէպը: Իսպաներէնից գիրքը թարգմանել է Կառա Չոբանեանը:
Ինչպէս նշւում է գրքի անոտացիայում`մոգական ռէալիզմի շնչով յագեցած այս կոթողային գործը ասք է, արձակ պոէմ, բազմաձայն մենախօսութիւն բռնակալի եւ նրա մենութեան մասին:
2000 թուականին «Նահապետի աշունը»  հայերէն հրատարակուել էր Ռուբէն Յովսէփեանի թարգմանութեամբ (*): Թարգմանութիւնն արուել էր ռուսերէնից:

Տարօն եւ տարօնցիք (Տարօն-Տուրուբերանի Հայր. Միութեան 100-ամեակին առիթով)

ԼԵՒՈՆ ՇԱՌՈՅԵԱՆ

Հայ սփիւռքի պատմութեան հետաքրքրական երեսներէն մէկն է, անկասկած, հայրենակցական միութիւններու գոյառումը, անոնց աստիճանական վերելքն ու գործունէութիւնը։
Մեծ Եղեռնէն անմիջապէս յետոյ, 20-ական թուականներու առաջին տարիներուն, երբ կեանքի կը կոչուէին գաղութային մեր առաջին կառոյցները, —փայտաշէն մատուռներ, թիթեղածածկ դպրոցներ, համեստ ակումբներ,— անոնց քովն ի վեր՝ այնքա՜ն եռանդով կը կազմուէին նաեւ երփներանգ անուններ կրող բազմաթիւ հայրենակցական միութիւններ։
Ասոնք բոլորն ալ ունէին գլխաւոր առաքելութիւն մը կամ նպատակ մը.- Նիւթապէս օժանդակել գաղթական հայրենակիցին, անտէր չթողուլ զայն, յենարան դառնալ անոր ընտանիքի անդամներուն։
Այս հիմնական առաջադրութեան կողքին, հայրենակցական միութիւնները շուտով ստանձնեցին կարեւոր այլ պարտականութիւն մը եւս. հայրենահան հայ մարդուն հոգիին մէջ վառ պահել հայրենի կորսուած երդիքին յիշատակը։ Այդ «կորսուած երդիք»-ը Խարբերդն էր, Տիգրանակերտը, Կարինը, Սասունը, Վանը, Սեբաստիան, Կիլիկիոյ հայաբնակ քաղաքները, նոյնիսկ՝ Կեսարիան, Մալաթիան, Ամասիան, Չարսանճաքը…։

A Chess Master with an Unpredictable Style and the Hopes of a Nation

Sean Williams

 

In 1988, war broke out between Armenia and its Soviet Republic neighbor of Azerbaijan, over the long-disputed Nagorno-Karabakh region. It was another tragedy in a century of tragedies for Armenia, going back to the genocide carried out by the Ottoman Empire against the Armenian people, beginning in 1915. When the 1988 war began (*), thousands of ethnic Armenians who lived in Azerbaijan fled their homes. One of them was Melikset Khachiyan, a chess player who studied the game, as a teen-ager, under Tigran Petrosian, Armenia’s greatest-ever player. Khachiyan had shown early promise, but a shot at the game’s highest level, in an era of legends like Kasparov, Karpov, and Tal, eluded him. Now he needed a place to stay. He headed to Yerevan, Armenia’s pretty, pink-stoned capital; there, Grigory and Seda Aronian offered him a room in their modest home on the edge of town. Rather than pay rent, they suggested, he could teach their six-year-old son, Levon, chess.

Aivazovsky at 200: Turkey’s Love Affair with a Russian-Armenian Painter

Scott Abramson

In late-nineteenth-century Russia, a speechless beholder of something very beautiful always had recourse to a popular cliche when a description was needed but inspiration failed. A sight “worthy of Aivazovsky’s brush” were the words with which the observer awed into silence could recover the faculty of speech. The hand that wielded this brush of such creative aesthetic power that it became the subject of cliche belonged to the Russian-Armenian Romantic painter Ivan Aivazovsky (1817-1900), the bicentennial of whose birth is on Saturday [July 29, 2017].